OKUMAK ÜZERÝNE

Kadýnlar gençlik için; yemek, doymak içindir. Dostlar toplum için; yolculuklar öðrenmek için; ev, çiçek, taþ ve antika þeyler, satýn almak içindir. Bunlar daha sonra insaný fazla ilgilendirmezler. Ama kitaplar, hem gençlik, hem yaþlýlýk, hem hastalýk, hem açlýk, hem rüzgâr, hem yaðmur, hem de soðuk içindir.
Yuan Mie

Okumakla baþlar her þey. Bir kitap, bir kitap daha derken bakmýþsýnýz, elli tane olmuþ, yüz tane olmuþ. Benim hikâyemde böyle baþladý iþte, Cin Ali, Can Ali derken, Gülten Dayýoðlu’nun hikâyelerine geldi sýra.

Önceleri yabancý dil bilmeyince, içinde sadece Türkçe kelimeler olan kitaplarý tercih ediyordum. Bunun içinde, ilk önce Türk yazarlarý okudum. Tabi ki zamanla yabancý kelimelere de alýþtým, Polyanna, Red Kit, Haide. vb kitaplarý da okudum. Onlarda yetmedi, yaþ ilerledikçe diðer yazarlara geçtim, Reþat Nuri, Halide Edip, Peyami Safa vb. Türk klasikler bittikten sonra, bir de batýya bakayým dedim, oradan da bir þeyler okumaya baþladým. Tabi ki bunlar rasgele oldu. Elime Balzac geçti, onu aldým okudum, Tolstoy geçti onu aldým okudum. Ama bir süre sonra þunu fark ettim, aslýnda yanlýþ bir yoldaymýþým, insan bu iþte de, diðer iþlerlerde olduðu gibi belli bir plan çerçevesinde ilerlemeliymiþ.

Hafif bir kitabý okumadan, aðýr bir kitaba baþlamak insaný yýldýrýyor. Bence çocuklarýmýz ilk önce açýk, anlaþýlýr, akýcý kitaplarla baþlamalý okumaya. Mesela Çehov’la baþlaya bilirler. Açýk, yalýn anlatýmý, onlarý sürükleyecektir, sonra ardýndan Dostoyevski’nin karmaþýk yazýlarýna geçebilirler. Ýlk olarak Dostoyevski’ye baþlamak, onlara çok aðýr gelecektir.

Bu yazarlarýn ardýndan Gogol, Tolstoy gelebilir. Benim herkese tavsiye edebileceðim, her zaman severek okuduðum yazarlardan biri de Balzac’dýr. Vadideki Zambaðý ile Goriot Babasý, benim hala beðendiðim eserlerindendir.

Bu aþamalarý geçtikten sonra, artýk okuma alýþkanlýðý kazanýlmýþ demektir. Sýra felsefi kitaplara gelmiþtir, bunlar biraz daha aðýr olup, olaydan ziyade, kurgular, kiþilik çatýþmalarý, karabasanlar, ön plandadýr. Bunlarda da beðenerek okuduðum isim Kafka’dýr. Onun Davasý’ný hala okurum, her okuyuþumda da kafamda farklý þeyler oluþur. Zaten bir kitabý, her okuyuþunda sana ayrý bir tat vermiyorsa, o kitabý okumanýn ne anlamý var? Bir de insan kitabýn bitiminde, en yakýn dostundan ayrýlýyormuþçasýna acý çekmiyorsa, niçin okuyor o zaman, o kitabý?

Çocuklarýmýza tavsiyeler de bulunmak, onlarý yönlendirmek, kitap sevgisi aþýlamak, onlara okuma alýþkanlýðý kazandýracaktýr. Tabiî ki bunu yaparken onlarýn öðrenme basamaklarýný, isteklerini, dikkate almak gerekir. Daha okumaya alýþkanlýðý kazanmamýþ olan bir çocuða, Fuzuli’nin beytini okutursanýz, menfülü menfülü fealatün kalýplarýný öðretmeye çalýþýrsanýz çocuk, okuldan da, okumaktan da nefret eder.( Bu benim Fuzuli’yi, Gazali’yi, sevmediði anlamýna gelmiyor, yalnýzca her þeyin, bir basamak dâhilinde yapýlmasý gerektiðini, anlatmak amacýyla böyle bir örnek verdim). Okulu bitirir bitirmez, eline hiç bir kitabý almak istemez, üstüne üstlük bütün kitaplarýný da yakar, benim gibi. Oysa onlara Atilla Ýlhan, Özdemir Asaf, Necip Fazýl þiirleri öðretilse ilk önce, okumayý sevmeleri saðlansa, ondan sonra daha aðýr metinlere geçilse, daha saðlýklý olmaz mý?

Bir de en çok kýzdýðým þeylerden biri, okumadan yapýlan eleþtiriler. Daha kitabý eline almamýþ birisi, yazarýn isminden yola çýkarak, belki de kapak tasarýmýndan yola çýkarak, kitap hakkýnda yerli yersiz birçok eleþtiride buluyor. Çaðýmýzýn hastalýðý bu.

Sonuçta yazar kendi kiþiliðini her kitapta yansýtmaz ki, her eserinde farklý bir insan olarak karþýmýza çýkar. Ayrýca kendi kiþiliði ile kahramanýnýn kiþiliði ayný olmak zorunda deðildir. Kitabýnda, kendiyle taban tabana zýt bir karakteri de yansýtabilir yazar. Nasýl ki sinema oyuncularýnýn, filmdeki kiþilikleriyle gerçek hayattaki kiþilikleri arasýnda, fark varsa.

Kimse yazarý, kitabýný okumadan, ya da onu gerçekten tanýmadan suçlayamaz, ya da yarattýðý kiþilikten dolayý onu sorumlu tutamaz…

Okuyucu bir kitaba baþlarken bir arayýþla baþlar, sonunun ne olduðunu bilmediði bir arayýþtýr bu. Bir gemide yolculuk etmek gibidir. Yol aldýkça meraký da, artar artar.

Ama sonu hep mutlu biter bu yolculuðun. Çünkü bir dostla tanýþmýþtýr o, bu kötü karakterli bir dost bile olsa, yolcuðu boyunca ona eþlik etmiþtir. Ve kitabýn bitiminde, o kötü karakteri bile özler, sevgiyle anar. Kimi zaman son sayfasýný çevirip, bitti yazýsýný görünce, gözünden yaþlar boþalýr. Eski bir dostu kucaklar gibi son kez baðrýna basar kitabýný.

Okumak böyle bir þeydir, bir alýþkanlýk haline geldi mi, sizin nerde olursanýz olun peþinizi býrakmaz. Otobüste, tramvayda, iþte, her yerde yanýnýzda olur. Ama bir kitap, ama bir dergi olarak. Bir fýrsat çýksa da þunu bir bitirsem dersiniz, aklýnýz hep onda olur, dostunuzu merak eder gibi merak edersiniz, kahramanýný…

Kimisine göre de zordur okumak, hiç sevmez, neden okumuyorsun dediðin zamansa, vaktim yok, ya da param yok diye yapýþtýrýr hazýr cevabý. Oysa televizyona ayýracaðý zamaný, saatleri vardýr. Hiç sýkýlýmdan saatlerce izler…

Bütün mesele aslýnda sevmektir. Gerçekten insan, bir þeyi severse, ona nerede olursa olsun vakit de bulur, parada…

Okumak kimi için bir tutkudur, bir hastalýktýr. Kimisine göre boþ zamanýný deðerlendirme aracýdýr. Kimisiyse sýkýntýdan okur, yapacak bir þeyi olmadýðý için, okudukça okur…

Bir süre sonra okumakta yetmez, yazmaya baþlarsýnýz, neden yazar insan? Neden geceleri dört gözle bekler, havanýn yaðmurlu olmasýný neden ister?

Bu da ayrý bir muammadýr. Kimi bildiklerini paylaþmak, insanlara yardýmcý olmak için yazar, özelikle ders kitabý, ilim kitabý yazan yazarlar.

Kimisi de ünlü olmak için yazar, sokakta herkes onu tanýsýn, hayran olsun diye. Kimisi de zengin olmak için yazar.

Evet, en son bir grup daha var, onlar yalnýzlar grubu. Toplumda kendisini anlayan insanlarýn olmadýðýný düþünüp, kâðýda, kaleme sarýlan, yazarlar grubu. Kendi baþlarýna bir köþeye çekilip, durmadan bir þeyler üretmeye çalýþan, beni anlayan yok diye, sitem eden grup. Ve bu insanlar sadece çýldýrmamak için yazarlar.

Bense, en son grupta yer alýyorum, çýldýrmamak için, yazanlarýn grubunda…

Neslihan