Mustafa Kemal'in Latif'i

Seval Deniz Karahaliloðlu

O hiç bir zaman sýradan olmadý. Sorbonne'da hukuk okumak, 5 dili konuþabilmek, Paþanýn yaverine bir kraliçe edasýyla; 'Çekiliniz, Paþayý göreceðim, ne için olduðu ise sadece Paþayý ilgilendirir' diyebilmek ve bütün bunlarý 22 yaþ deliþmenliði, cesareti ve bir hanýmefendi zarafeti ile yapabilmek. Ne kadar baþ döndürücü deðil mi? Yaþadýðý dönemin çok ötesinde bir kadýn. Çok özel, çok güçlü bir kadýn. Babasý Uþakizade Muammer Bey'in dediði gibi 'Biz erkekler Latife, senin gibi bir kadýn profilini içimize sindirebilmek için en az beþ yüz yýllýk gelenekler ve kurallarýn aðýrlýðýný üzerimizden atabilmeliyiz.' Çaðlar ötesine ait baskýn bir kiþilik. Ve 'Kurtuluþ Savaþý'nýn' en civcivli anlarýnda, yollarý kesiþen iki olaðanüstü karakter : Latife Uþakizade ve Mustafa Kemal.

Ve hala giz perdesinin ardýnda kalan binlerce aný. Ve bu anýlarý ayný canlýlýðý ile tiyatro sahnesinde yaþayan ve yaþatan, en az Latife kadar cesur ve özel bir kadýn. 100 yýl öncesinden günümüze seslenen ve sahnede tekrar hayat bulan Latife'nin sesi : Dilek Türker.

Kurtuluþ Savaþý yýllarý, Cumhuriyetin ilaný ve küllerinden silkinen bir milletin yeniden doðuþu Latife'nin geri dönüþlerle anlatýlan hikayesinde konu ediliyor. Zaman zaman Latife mi Dilek mi pek çýkartamadýðýmýz, Latife ile neredeyse tek vücut olmuþ Dilek Türker; Latife'yi bir oyun gibi deðil, mukaddes bir görev gibi anlatýyor. Latife'nin kiþiliðini sýrtýna giydiði an þüphe yok; O artýk Dilek deðil, Latife ya da sevgili Paþasýnýn dediði gibi Latif'dir.

SDK- Sahnede sanki Latife karakterini üzerinize bir giysi gibi kuþanýyor ve Latife'yi yaþýyor ve yaþatýyorsunuz. Nasýl bir birliktelik bu?

Dilek Türker - Yaþamak ve yaþatmak zaten birbiri içine geçen olgular. Bir olayý yaþatabilmek için gerçekten kendinizi sunduðunuz olayýn içinde hissetmeniz, var olmanýz lazým. Burada, özgür sanat yapmanýn payý da büyük ve bu söylemek istediðiniz sözü söyleyebilmekle ilgili bir olay. Bu atmosferi yakalayabilmek için öncelikle, Latife Hanýmýn nasýl bir aydýn ve çaðýnýn ilersinde bir kadýn kimliði taþýdýðýný anlayabilmek lazým. Mustafa Kemal Atatürk, nasýl olaðanüstü bir þahsiyetse, Latife Haným da olaðanüstü bir þahsiyet. Þimdi günümüz gençliðini düþününüz ve 22 yaþýndaki gençlere bakýnýz. Buna karþýn, öyle bir genç kadýn düþleyin ki, 22 yaþýnda, beþ lisan konuþan, ata binen, tenis oynayan, Sorbonne'da hukuk okuyan bir kadýn ve yýl 1922. O dönemin þartlarýný da göz önüne aldýðýnýzda son derece sýra dýþý, cesur, özel ve güçlü bir kadýnla karþý karþýya olduðunuzu fark ediyorsunuz. Latife Hanýmla evlenmekle, Atatürk'ün de aslýnda bütün seçimlerinde olduðu gibi doðru bir seçim yapmýþ olduðunu da anlýyorsunuz.

SDK - Doðru bir seçim diyorsunuz fakat sonu çok acý biten bir öykü deðil mi bu?

Dilek Türker - Evet, ortada çok trajik bir hikaye var. Aradaki aþk, onlarýn birbirine olan sevgi ve tutkularý için fýrsat býrakmaz. Bu, aradaki aþk nedir? Aradaki aþk, Türkiye, yurtseverlik, ulus bilinci ve yeni uygar bir toplum yaratma aþkýdýr. Mustafa Kemal Atatürk'ün ulusuna duyduðu aþkýn önüne hiçbir þey geçememiþtir. Latife Hanýmýn aþký, belki de sadece bir an için o aþkýn önüne geçebilmiþtir ve iþte trajedi o noktada baþlar. Latife Haným, Atatürk'e insan olarak, bir erkek olarak, 22 yaþýn bütün coþkusu ile aþýk oldu. Burada tüm benliði ile aþýk bir kadýn var. Latife Haným'ýn aydýn kimliðinin yaný sýra ihtilalci bir kimliði, derin bir ulus sevgisi ve Ýzmir'e duyduðu büyük baðlýlýk olmasýna raðmen, Atatürk'e duyduðu büyük ve tutkulu aþk, sahiplenici bir tavýrla, bütün öbür aþklarýnýn önüne geçti. Ama Latife Haným aþýktý, hem de 22 yaþýnýn tüm coþkusuyla…

SDK - Bu hikayede, Latife Haným ve Mustafa Kemal Atatürk'ün evliliklerinin yaný sýra, Ýzmir'in kurtuluþu, Cumhuriyetin doðuþu, Ankara yýllarý ve ilk meclis gibi yan öyküler de anlatýlýyor deðil mi?

Dilek Türker - Bu hikayeyi anlatýrken, aslýnda söylemek istediðimiz þudur; Türkiye Cumhuriyetinin temellerini atan, çaðdaþ ve uygar toplum projesinin yaratýcýlarý, Mustafa Kemal Atatürk ve onun çevresinde yer alan ve onunla birlikte bu iþe hayatlarýný koymuþ olan deðerli Türk insanlarýdýr. Ve kadýn kimliði ile Latife Haným, bu insanlarýn baþýnda gelir. Neden baþýnda gelir? O aþkýnýn bedelini, Türk ulusuna olan sevgisini, inanýlmaz bir vakar, zarafet ve asalet içersinde tam 49 sene boyunca içinde koruyarak ödemiþtir. Dünyada eþi görülmemiþ bir þekilde, kendisine sunulan bütün dünya oyuncaklarýný, büyük bir vakarla, elinin tersi ile iterek sadece ve sadece anýlarý ve anýlarý ile ilgili üretimi ile yaþamýþtýr. Ülkesini böylesine sevmeyi ve sevdiði adamla birlikte ülkesini, beyninin içinde ve ruhunda sevmeyi becermiþ, muhteþem bir aydýn kimliðidir. Bu nedenle, Latife Haným'a hayraným.

SDK- Son dönemlerde, hep Latife Haným gibi özel kadýnlarla sahnedesiniz deðil mi?

Dilek Türker - Ben, dünyadaki bütün önemli kadýn þahsiyetleri oynarken bu oyunlarý yazdýrýyorum ve inanarak, onlarý içimde hissederek oynuyorum. Rosa Luxemburg'u, Nakþidil Sultan'ý ve Kuvay-ý Milliye Kadýnlarý'ný da hep böyle inançla oynadým. Þu anda canlandýrdýðým Nazým'ýn karýsý Vera'yý da, 'Mutlu Ol Nazým' oyununda böyle oynuyorum. Bunlar, dünyayý ileriye götüren, güzeli aramak adýna kendi özellerini de gerektiðinde kurban edebilen çok güçlü ve çok özel kadýnlar. Aþaðý yukarý, 17 senedir özel projeler üretiyorum. Ýlk önce, fikir olarak ortaya koyuyor ve sonra bu projeleri yaratmaya yakýn yazarlarla buluþup çalýþýyoruz.

SDK- Peki, Latife Haným projesi nasýl ortaya çýktý?

Dilek Türker - Bu proje, benim Nezihe Araz ile birlikte üçüncü çalýþmam oldu. Nezihe Haným ile çalýþmamýz Kuvay-ý Milliye Kadýnlarý ile baþladý, bunu Nakþidil Sultan takip etti ve þu anda da Latife ile devam ediyor. Kendisine, bütün bu güzel eserleri bize kazandýrdýðý için müteþekkirim. Nezihe Araz'ýn kaleme aldýðý 'Mustafa Kemal ile 1000 Gün' isimli kitabý okuduktan sonra Nezihe Haným, bana bu metni verdi. Latife Haným'ýn, aydýn kimliði ile çok hoþ bir tiyatro projesi halinde, söylemek istediðimiz sözlere harikulade güzel bir kaynak olabileceðini düþündüm.Ve sonra, yönetmeni, dekoratörü, ýþýkçýsý ile bir ekip kurduk. Yönetmeni Hakan Altýner, dekoratörü ve kostümü Osman Þengezer ve ýþýkçýsý Yüksel Aymaz ile birlikte çalýþtýk ve oyunu hep birlikte çýkardýk.

SDK - Latife þu ana kadar nerelerde sergilendi ve gelecek aylarda tekrar sahnelenecek mi?

Dilek Türker - Latife gibi bir oyun, Cumhuriyetin 80. Kuruluþ Yýldönümünde, Türkiye'nin bütün köylerini, kasabalarýný ve þehirlerini gezmeliydi. Latife, daha önce Washington'da, New York'da, Kýbrýs'da, Ankara Devlet Resim ve Heykel Müzesi'nde ve Konya'da sahnelendi. Ama bence daha çok oynamasý gerekiyor. Bence Latife, bütün üniversite ve yüksek okullarda, oditoryumlarda ve askeri okullarda oynanmalý. Teklif geldiðinde, biz oyunu her yerde sahneliyoruz.