Düþenler böyle sevdaya,
Yanýp ta püryan olmaz mý?
Dalanlar muhit deryaya,
Coþ edip umman olmaz mý?
Kutsal kitaplarýn birinde “Önce söz vardý...” der. Türklerde bu sanki, “Önce þiir vardý...” gibi söylenebilir. Hakikaten Türklerde yapýsý çok saðlam, kurallarý olan bir þiir geleneði vardýr. Literatürde buna Türk Halk Þiiri adý veriliyor. Aþýk Edebiyatý veya aþýklýk geleneði Türk Halk Þiiri’nin temelini oluþturuyor.
Aþýk geleneði, günümüze kadar uzanan coþkun bir ýrmak. Ancak son yýllarda, bu ýrmaðýn sularýnda azalma gözleniyor. Günümüzde aþýk geleneðinden yetiþmiþ þairlerimizden bu iþi “layýk-ý vechile” yapanlar, bir baþka deyiþle ustalýkla þiir söyleyenler az sayýda.
Þehrimizde, aþýk geleneðinin klasik anlamda son halkalarýndan biri yaþýyor. Asýl adý Ýsmail Çelik olan Aþýk Pervanî’yi, üyesi olduðu Eskiþehir Þairler Derneði’nde hemen hemen her gün görebilirsiniz.
“Yusufelili Aþýk Pervanî/Hayatý-Þiirleri-Karþýlaþmalarý” (*), Taner Artvinli tarafýndan kaleme alýnmýþ, Pervanî’nin hayatýný, þiirlerini ele alan bir eser. Aþýk Pervanî, geçtiðimiz aylarda evinde bulunan bu kitabýn bir nüshasýný imzalayýp bana verdiðinde, bu durum, kafamda Pervanî hakkýnda makale yazmak fikrinin bir bahanesi oluverdi. Yazýmýza Pervani’nin bir þiiriyle soluklanýp devam edelim:
“Aldanma dünyanýn saltanatýna,
Ömür gelir geçer tufan olursun,
Güvenme gençliðine þecaatine,
Soyunur cesedin üryan olursun.” (s. 75)
Aþýk Pervanî’nin kýsa biyografisi þöyle:
“Aþýk Pervani, 1931 yýlýnda Yusufeli’nin Okar (Havuzlu) köyünde dünyaya gelir. Dedesi büyük aþýklardan Aþýk Ýkrarî’dir. Babasý Ali Efendi, kendinde olmayan aþýklýk geleneðinin oðlu Ýsmail Çelik’te gerçekleþtiðini göremeden ölür. 1949 yýlýnda aþýklýða baþlayan ve Aþýk Pervanî mahlasýný alan Çelik, ayný yýlýn sonbaharýnda komþu olan Zor (Esenkaya) köyünde yaþayan dönemin en usta aþýklarýndan Huzurî Baba’yý ziyaret eder. Kaldýðý bir hafta boyunca Huzurî Baba ile karþýlaþmalar yapar. Aþýklýðýn her dalýnda sýnavdan geçer. Pervanî buradan ayrýldýktan sonra eline sazýný alýr ve Anadolu’yu dolaþmaya baþlar. Altý yýl süren bu seyahatten sonra köyüne döner. Daha sonraki yýllarda Sarýkamýþ ve son olarak Eskiþehir’de fýrýncýlýk yapan Aþýk Pervanî þehrimizde yaþamaya karar verir. 1963 yýlýndan beri de Eskiþehir’de ikamet etmektedir.” (s. 21-27)
Kitabýn önsözünü daha çeþitli dergilerde Pervani hakkýnda yazýlar yazmýþ Mehmet Gökalp kaleme almýþ. Ýþte Aþýk Pervanî’den bir kýta:
“Biz kimiz, neciyiz bilmek isteyen,
Bir kaþý Leylanýn hayranýyým ben,
Aþkýn pazarýný bulmak isteyen,
Lal ü gevher satan dükkanýyým ben.” (s. 87)
Aþýk Pervanî, “badeli aþýk”lardan. Köyünde, 18 yaþýndayken tarlada armut aðacýnýn altýnda uyuyakalýr. Rüyasýnda Kenan Ýlinden Nazlýhan adýnda bir kýzý görür ve aþýk olur. “Bade içirilir.” Uyandýktan sonra köyüne döner. Köyün marangozlarýndan Ahmet Usta’ya bir saz yapmasýný ister. Ve aþýklýk böyle baþlar.
Aþýk Pervani’den bir kýta þiir daha:
“Gene göz yaþlarým aktý süzüldü,
Dertlerim yan yana sýralananda,
Zað vurdu kalbime candan bezdirdi,
Kaderin okuyla yaralananda.” (s. 107)
Kitabýn basýlmasý için kaynak bulamayan Taner Artvinli’ye, turistik gezi için Yusufeli’ye gelen Amerikalý çift, Elizabeth ve Landon Thomas çifti maddi katký saðlarlar. Aþýk Pervanî bir þiirinde bunu þöyle dile getirir:
“Saðolun, sahip çýktýnýz kitaba,
Minnettarýz sizin gibi ahbaba,
Pervan’dan Thomas’a merhaba,
Parlak olsun istikbaliniz efendim.” (s. 12)
Kitapta, Aþýk Pervani’nin þiirleri; Destanlar, Koþmalar, Semailer, Ýlahiler ve Divan Tarzý Þiiler bölümleri ile yer almýþ. Kitabýn sonunda Pervani’nin çeþitli aþýklarla olan karþýlaþmalarý yer alýyor.
Aþýk Pervani mahlaslý, Ýsmail Çelik’e saðlýklý ve uzun bir ömür diliyorum.

(*) Artvinli, Taner (2001). Yusufelili Aþýk Pervanî / Hayatý-Þiirleri-Karþýlaþmalarý, Ürün
Yayýnlarý, Ankara.