SORU ÝÞARETÝ/ Mustafa Günay

ADLANDIRMAK...
     
     Ýnsan herþeyi adlandýrýr, etiketler, kategorize eder, sýnýflandýrýr. Bütün bu giriþimler, bir adlandýrmanýn yanýsýra tanýmlama, anlama ve egemen olma isteðinin de ifadesidir. Çünkü hiçbir adlandýrma masum deðildir. Bu yüzden adlandýrma eylemi kadar, verilen adlarýn, onlarýn anlamlarýnýn ve adlandýrýlanlarýn da önemli olduðunu unutmamak gerekir.
     Adlandýrmak kolay bir þey deðildir. Ad verirken zorlanýr insan. Adlandýrmak durumunda olduðumuz anlarda, sýkýntý olmamýz bundan olsa gerek.
     Bilmem resim sergilerini gezerken, bazý ressamlarýn kimi tablolarý adsýz býraktýðýna tanýk oldunuz mu hiç? Geçtiðimiz günlerde bir sergide, çok sayýda resmin “adsýz”(isimsiz) olarak adlandýrýlmasý dikkatimi çekti. Ýþte dedim tam soru iþareti konulacak bir durum...Bu durum beni düþünmeye ve sorular sormaya yöneltti. “Ýsimsiz” ya da “adsýz” olabilir mi bir resmin ya da fotoðrafýn adý? Bu aslýnda adsýzlýðýn adlandýrýlmasý deðil midir? Belki de adlandýrma eyleminin baþarýsýzlýðý ya da uygun bir ad bulmayý zamana býrakma...Evet belki zaman verir adýný, çoðu yaþantýlarýmýzýn ve anýlarýmýzýn.
     Yalnýzca ressamlar deðil, kimi zaman þairler de ad vermekte zorlanýrlar, yazdýklarý þiirlere. En azýndan kendimden biliyorum, kendimi þair olarak adlandýrmasam da. Masum olmayýþý, zorluðu ve daha benzer nice nitelikleri, adlandýrmanýn ne kadar önemli, gerekli ve üzerinde düþünülmesi gereken bir eylem ve durum olduðunu düþündürüyor ister istemez.
     Aklýma gelen ilk örnek: Erkeklerin adlarýný bir düþünün ve bir de kadýnlarýn adlarýný. (Duygu Asena bir kitabýna hangi adý vermiþti, anýmsadýnýz mý: Kadýnýn Adý Yok.) Cinsiyete dayanan ayrýmcýlýk, pekçok konuda olduðu gibi, adlandýrma konusunda da karþýmýza çýkýyor.
     Ýnsan yalnýzca nesneleri, varlýklarý deðil, içinde yaþadýðý toplumu/kültürü ve içinde bulunduðu zaman kesitini de adlandýrma gereksinimi duyar. Ýnsanlýk tarihinin çeþitli dönemlere ayrýlmasý, bölümlenerek ele alýnmasý da belli bir tarzdaki adlandýrmalarýn, sýnýflandýrmalarýn ve tanýmlamalarýn sonucu deðil midir? Yenidendoðuþ dönemi, Aydýnlanma dönemi ya da günümüze iliþkin olarak da: bilgi çaðý-toplumu...Ya da baþka adlar-tamýmlar da var: modernlik, modern-sonrasý, eski dünya-yeni dünya, küreselleþme vb... Verilen her ad, yapýlan her sýnýflandýrma, konulan her etiket, olay ve olgularý, ve kiþileri algýlayýþýmýzý ve kavrayýþýmýzý da etkiliyor, yönlendiriyor. Bu nedenle aklýmýzýn eleþtiri lambasýný yakarak bakmalýyýz kavramlara ve adlara...
     Bir yerde okumuþ ve not etmiþtim, ama nereden aldýðýmý yazmamýþým: “Bütün kýtalar arasýnda, üzerinde yaþayanlarca algýlanmýþ ve adlandýrýlmýþ tek kýta Avrupa’dýr.” Peki diðer kýtalarýn ve kültürlerin adlandýrmasýný yapan Avrupa mýdýr? Avrupa-Batý, adlandýrýp tanýmlamýþ Doðu’yu ve diðerlerini...Peki biz Avrupa’yý Avrupa’nýn tanýmladýðý gibi anlamak ve görmek durumunda mýyýz? Yoksa kendi tarihsel-kültürel gerçekliðimizden yola çýkarak, kendimizle ilgili adlarý, sýnýflandýrmalarý ve tanýmlarý, aklýmýzýn eleþtiri lambasýnýn ýþýðýnda gözden geçirmek gerekmez mi?
     
...............................
Dizeler:
“yokluðun cehennemin öbür adýdýr
üþüyorum kapama gözlerini”(Ahmed Arif)

“Sana adlar aradým
adsýz kaldým”
(...)
“Adýný gizleyeceðim
sen de bilme Lavinya”(Özdemir Asaf)

Sözler:
“Ýnsan hiçbir dilde, dilde olduðu kadar zor anlaþmaz.” (Karl Kraus)