Çaðýmýzýn en önemli problemlerinden biri olan hiperlipidemi (kan yaðlarýnýn istenilen seviyelerin üzerinde olmasý), geliþmiþ ülkeler baþta olmak üzere birçok ülke insanýnýn saðlýðýný tehdit etmekte. Günümüzde büyük önem kazanan bu kavram nedir? Neden tehlikelidir? Öncelikle lipid, kolesterol gibi kavramlarýn neler olduðuna kýsaca bakmak gerekir.

Lipidler:

Lipid, latinceden gelen bir kelime olup yað anlamýna gelmektedir. Vücudumuzdaki bütün yað çeþitlerine genel olarak lipid adý verilir. Vücudumuzda kan yolu ile taþýnan baþlýca lipidler; trigliseridler, kolesterol, fosfolipidlerdir. Lipidler vücutta bir çok görev alýrlar. Enerji kaynaðý olmalarý, hücre zarýnýn yapýsýný oluþturmalarý vb gibi. Bu sebeple lipidler insan vücudunda olmazsa olmaz maddelerdendir.

Bu lipidlerin kýsaca neler olduklarýna bir göz atalým:

Trigiliseridler:

Yaðlarý oluþturan en küçük yapýtaþlarýna yað asidi adý verilir ve bu asitler vücutta depolanabilmek için gliserin adý verilen bir madde ile birleþerek trigliserid adýný alýrlar. Trigliseridler vücutta baþlýca enerji kaynaklarýdýrlar. Bu sebeple kanda belirli oranlarda bulunmalarý gerekir. Kandaki seviyeleri 200mg/dL’nin üzerine çýktýðý zaman artmýþ kabul edilir.

Fosfolipidler:

Fosfolipidler hücre zarýnýn yapýsýnda önemli rol oynayan lipid türüdür.

Kolesterol:

Kolesterol, vücutta önemli görevleri olan lipidlerden bir diðeridir. Hücre zarýnýn önemli bir maddesidir. D vitamini yapýmý için gereklidir ve steroid hormonlar adý verilen bazý hormonlarýn temel taþlarýndan biridir.
Besinlerle alýnan kolesterolün yaklaþýk %30-60’ý barsaklardan alýnýr. Vücudumuz, kendisi de kolesterol sentezler. Genelde vücudumuzun heryerinde kolesterol yapýlýr ama yetiþkinlerde çoðunlukla karaciðerde, mide-baðýrsak sisteminde ve merkezi sinir sisteminde (beyin-omurilik sistemi) yapýlýr.
Yüksek enerjili beslenme ve þiþmanlýk vücutta kolesterol yapýmýný arttýrýr.


Lipidler suda çözünemeyen maddelerdir (Zeytinyaðýný suya döktüðünüz zamanki durumu düþünün). Bu sebeple kanda taþýnabilmeleri için bazý protein yapýsýnda maddelere baðlanarak kanda taþýnabilir hale gelmeleri gerekmektedir. Bu maddelere baðlanarak lipidler, lipoprotein adý verilen maddeleri oluþturular.

Nedir bu lipoproteinler?

Lipoproteinler, lipidlerin ve proteinlerin oluþturduklarý kompleks bir yapýdýr.
Protein tarafýný apolipoprotein ve enzim adý verilen maddeler oluþturmaktadýrlar.
3 çeþit lipoprotein vardýr:
     Çok düþük dansiteli lipoprotein (VLDL)
     Düþük dansiteli lipoprotein (LDL)
     Yüksek dansiteli lipoprotein (HDL)

Çok düþük dansiteli lipoprotein (VLDL): Bu lipoproteinler trigliserid miktarý bakýmýndan zengin lipoproteinlerdir.

Düþük dansiteli lipoprotein (LDL): Bu lipoproteinlerin görevi doku ve organlara kolesterol taþýmaktýr. Halk arasýnda kötü kolesterol olarak ta bilinen bu lipoprotein miktarýnýn yetiþkinlerde belirlenmiþ bazý deðerlerin (100 mg/dL) üzerinde olmasý, istenmeyen bir durumdur. Bu lipoprotein türleri küçük yapýlý olduðundan damar duvarýný geçerek alt tabakada birikme kabiliyetine sahiptir. Bu birikme bir zaman sonra ateroskleroz (damar sertliði) adý verilen bir rahatsýzlýða neden olur. Damar sertliðinde, damar duvarý zamanla damarýn içine doðru bir çýkýntý oluþturmaya baþlar ve bu, kan akýmýný azaltarak o damarýn beslediði dokularda hasara ve ölüme neden olur. Bu da baþta koroner kalp hastalýðý (KAH) olmak üzere kalp krizi, inme, böbrek yetmezliði gibi hastalýklarýn ortaya çýkmasýna neden olur.
Bu bilgilerin ýþýðýnda, devam eden yüksek LDL seviyeleri bazý hastalýklara zemin hazýrlayabilen tehlikeli bir durumdur.

Yüksek Dansiteli Lipoproteinler: Bu lipoprotein türünün görevi, dokulardaki fazla kolesterolü alarak karaciðere taþýmaktýr. Ýyi kolesterol olarak da bilinen bu kolesterolün seviyelerinin yüksek olmasý, yukarýda anlatýlan hastalýklarýn riskini azaltýr. HDL seviyelerinin 40 mg/dL altýnda olmasý düþük kabul edilir.

Total Kolesterol:
Bütün bu kolesterolün hepsine total kolesterol adý verilir. Total kolestrol miktarýnýn da 200 mg/dL üzerinde olmasý yüksek kabul edilir.


Sorularla Hiperlipidemi Tedavisi

1.Kolesterol Seviyeleri Neden artar?

Kolesterol seviyeleri bir çok sebebe baðlý olarak yükselebilir. Bunlarýn bazýlarý aþaðýda sýralanmýþtýr:
•     Kalýtýmsal faktörler
•     Yediðimiz gýdalar
•     Þiþmanlýk
•     Yaþam tarzý
•     Yaþ
•     Diyabet
•     Yüksek tansiyon
•     Bazý böbrek ve tiroid hastalýklarý
•     Sigara
•     Stres

2. Kolesterolümün yüksek olduðunu nasýl anlarým?

Kolesterolün yüksek olmasý herhangi bir iþaret vermez. Kan testinde bakýlmasý ile anlaþýlabilir. Bu nedenle düzenli olarak doktor kontrolünden geçmek önemlidir.

3. Kolesterolüm yüksekse ne yapmalýyým?

Doktorunuzla konuþmalý ve gerekli tedavi sürecine girmelisiniz.

4. Kolesterol tedavisi nasýldýr?

Ýki þekilde kolesterol tadavisi vardýr:
a. Ýlaçsýz (non-farmakolojik) tedavi
b. Ýlaç (farmakolojik) tedavi

Ýlaçsýz tedavi: Bu tedavi þekli genel olarak yaþam tarzý deðiþikliklerini içeren tedavi þeklidir. Beslenme alýþkanlýklarýný deðiþtirmek, sigara kullanýmýna son vermek, alkol alýmýný kýsýtlamak, spor yapmak ( hafif yürüyüþ vb) gibi.

Ýlaçlý tedavi: Þu anda hiperlipideminin tedavisinde kullanýlan ilaçlar vardýr. Bu ilaçlar hastaya göre, güvenli olmalarýna göre ve etkinliklerine göre tedavi seçeneklerine girerler. Doktorunuzun gerekli görmesi durumunda uygun olan ile baþlamak suretiyle ilaç tedavisi uygulanýr.

Ýlaç tedavisinin yanýnda unutulmamasý gereken mutlak nokta; ilaçsýz tedavinin de paralel olarak yürütülmesidir.



Yararlanýlan Kaynaklar:
1. Durrington P., Sniderman A.: Hiperlipidemi. Fast Facts. Health Press 2001
2. NCEP-ATP III
3. Kayaalp O. Rasyonel Tedavi Açýsýndan Týbbi Farmakoloji Cilt-1 Hacettepe-Taþ, 2000.