Elbette hayatýn içinde ve doðada ontolojik farklýlýklar vardýr. Ama insan ontolojik bir ayrýlýða karþýlýk gelmez. Türümüz yaklaþýk 6 milyon yýl öncesinden beri primatlarýn grup üyeliði içindeydi. Türlü minik birikmelerin özne nesnel sentezlerini kiþi ve tür biyolojisi içinde yalýtmýþtý.

Ýnsan bir nitelik sýçramasý olan ittifaklý yapý içinde geliyordu. Bu yapý totem yapýlarý içeren ittifak kültürlü, üreten ilah mesleði sentezli, ilahlar melezi yapýlarýn sosyolojisi içinde geliþti.

Ýnsan en özgün biçimiyle ön ittifaklar sentezli ilahý ittifaklý uygarlýðýn içinde geliyordu. Uygarlýk, totem kültürler ile totem meslekler sentezliydi. Totem kültürlü bileþimle totem meslekli bileþimler çok köklü mantýðýn düþünme kapýsýný açan bir alan etkisiydi.

Yalýtýmlý bir alan, alanýn öznesiyle totemdi bir gen havuzuydu. Yalýtýmlý alanýn öznesi olan hemcinsler kendi yalýtýmlý çevresinin alan özelliðini de taþýyordu. Totem alanýn öznesi olan hemcinsler, bu alanýn özelliðine uyumluydu. Bu alanýn özelliðine göre çözüm üreten yetenek ve fiziðin, gen havuzuydu.

Yalýtýmlý bir totem alan içinde totem yasa eksenli çevrim içinde özelleþen biyolojik hemcinslerimizin bu özelliði, türler arasý bir özelleþme ve diðer türlerden ayrýlmaysa da, henüz ortada insan yoktu.

Çevrenin kaynaklarýna baðýl durumla, yarýn için yeniden ve yeniden saðlatma, korunma vs. garantisi ortaya koyan biyolojik hemcinsler kolektif birim zaman içinde üretim yapar oldular. Nasýl zekâ beyin deðilse, kolektif alan da üreten kolektif bir depo kapasitesi olmakla, kolektif zekâydý.

Kolektif kapasite, kolektif birim zamanla ortaya konan, toplam yetenek ya da toplam yapabilirlikti. Ýþte üreten bir kolektif kapasiteyi kullanan biyolojik hemcins özneler üretim gücünden gelen iradeyle kendi kararlarýný alan, öznel bir nitelik deðiþmesi olmakla ilahtýlar.

Ýlahlar; üreten iliþki içinde üreten yapabilirliðin neden sonuç kararlarýný alan ve üreten neden sonuç geri baðlanýmlarýna etkiyenlerdi. Yani hemcinsler hem üreten hem de üreten neden sonucu kolektif iliþkilere göre düzenleyen bir ÝRADE olmakla, diðer biyolojik hemcinslerden ayrýlmýþlardý. Ama henüz yine de insan deðillerdi.

Ýlahlar üreten bir totem alan içindeydi. Totem yasalar ilk kolektif bilinçli çevrim yasalarýydý. Saðlatan totem yasalar kolektifti. Üreten iliþkili ilah yasalar da kolektifti. Adresleri belli olan kolektif yasalardý.

Ýlahlar yine üreten bir totem mesleði iliþkisi içinde üreten bir irade gücüydü. Ýlahlar üreten bir neden sonuç etkisi üzerinde; totem alan özneleri lehine kararlar alabilen sapience grupla; neandertallerden, habilislerden, erectuslardan vs. ayrýlmýþtý.

Sadece üreten sapience grup karar alan ilah olma niteliðine bürünmüþtü. Sapiencelerin üreten iradi tutumlarýndan tasarýmlarýndan ötürü bunlara ÝLAHLAR denir. Büyük ölçüde groteski tasarýmlardan kurtulmuþlardý.

Kolektifçe rasyoneldiler. Hala insan deðillerdi. Ýlahlar insan deðildi. Ýlahlar yamyam hemcinsler de deðildiler. Ýlahlar üretim gücüyle, hemcinslerden ayrýlan sapyens tür ilah gruptular.

Araç kullanma hemcinslerimize artan bir düþünme ve artan bir soyutlama gücü vermiþti. Ancak sapyens dýþýndakiler kolektif gücü totem yapýlar gibi pek yalýtamýyorlardý.

Sapyens ilahlarýn kendisini sürüden koparttýðý saðlasan inþa oluþ içindeki soyutlama gücünü kendi dýþýndaki kolektif bir çekim alaný içinde yalýtýma etti. Kaba güç yerine, adresi belli tutumla çevrime ettiði sözünü, totemdi mana anlayýþý olarak yalýttýðý birikimlerin gelecekteki insan belirsiziydi.

Bu geliþmeler hep niceli birikimle olan deðiþmelerdi. Niceli birikimlerin ilki, üreten güce dönüþen kolektif güç ileydi. Kolektif güç, totem öznelere nitelik sýçratmasý yaptýrdý. Bu sýçrama ÜRETEN totem özneleri, üreten ve karar alan ÝLAH dediðimiz ÝLAH NÝTELÝÐÝNE büründürmüþtü.