Kuantlarýn sünme yapan veya git gel yapan ileri geri hareket eden boyuta baðlý bir tek uzam, hem parçacýk hem dalga hareketi olan kuantum salýnýmdý. Salýnýmlar dýþta bileþimle büyütülen özellikti. Yani salýnýmlar bir giriþme ve bir bileþmedir. Bileþen bir giriþme içinde birbirini baskýlayanlar birbirine sönümleyken; iç içe giriþmelerle birbirine destek olan birbirini büyüterek devam ettiren salýnýmlardý.

Üs sel devinmelerle baþlayan baþlangýcý hayal etmek pek olasý deðil. Ama baþlangýca ait ipuçlarýmýz var. Örneðin dört kuvvetin farklý Planck zamanlarda ortaya çýkan etki ve bileþimleriyle dalga parçacýk süreçler de yeni bileþim özelliði kazanýyorlardý. Mantýk bileþen özellikleri kopararak yapýlan bir anlama çalýþmasý olmakla, her aþamayla kopan özellik baðlar nedenle aslýnda anlaþýlmayý zorlaþtýrýr.

Birbirinde kopan sürecin mantýksal özellik algýsý þöyleydi. Suya atýlan taþýn suda dalgalar oluþmasý gibi. Dalga her yöne genleþmeydi. Bir parçacýk titreþimi, birçok bileþen parçacýk titreþimleri eklenmesiyle her yöne genleþen dalga hareketiydi.

Dalga hareketi iç içe geçer. Dalga hareketi birbirine eklenir. Eklenen dalga hareketi birbirini büyüten salýnýmlardý. Ýç içe geçiþen dalga hareketi ayný zamanda birbiriyle çarpýþmakla birbirini sönümlenir. Bir bileþim parçacýklardan ve bileþen parçacýklarýn kuantum boþluklarýndan oluþur.

Bir boyut Lineer (çizgisel-doðrusal) hareketli salýnýmla kendi üzerinde bir yöne salýným ve titreþimlerdi. Yan yana bileþen kesikli bir tek lineer durum, parça noktalar bileþimini veren ayýrt boyunca ileri geri olan bir tek türlü ayýrt özelliði taþýr.

Bileþim; noktasal boyutlu parçacýklar titreþimli bileþimleriyle, bileþimin alaný ileri geri devinmeye izin veren çizgisel bir boyutlu, ayýrt (boy) eylemine dönüþüyordu.

Ýkinci durumda (zamanda) tekil durumla çizgi sel ayýrtla bileþimler, çizgi uzamlarýnýn yan yana olan uç bileþimler þekli ile de bileþimin ikinci bir ayýrtý olan bileþimin enini ortaya koyarlar. Kenarlardaki her iki yatay ayýrt açýlýmlý gerilimler bir yüzeyi ve bir yüzey alaný gerilimlerini ortaya koyuyordu.

Tek yönlü, tek boyutlu, yan yana gelen ipliksilerin; baþlangýç uçlarýnýn baþlangýç uçlarýyla yan yana gelen baþ ve son uçlarýn bir fiziði vardý. Bu fizik ikinci boyutu açan, yan yana geliþin bileþmeydi. ipliksi bir “boy” olan boyutun yanýna ikinci bir ayýrt olan ve adýna “en” denen boyut oluþmuþtu.


Kesikli (Planck ölçeði ile sýnýrlý) ayýrt olan boy, uzamýyla yan yana gelen ipliksiler tek boyutlu ipliksi var oluþu yan yana gelen ipliksilerden kaynaklý iki boyut; bileþen ortamý yüzey alan gerilimine çevirmiþti.

Ýpliksi boyutun tersi durumla yan yana gelen çizgi sel ayýrt bileþim olan gerilim, zar yüzeyle titreþimdi. Bileþimin zar yüzey hareketi, yüzey üzerinde en boy yönünde her yöne yüzey atýmý yapan nabýz ve dalga hareketi olan giriþime alan, “zar yüzeyli alan” devinmesiydi.

Bir yön içinde Ýleriye geriye doðru yapýlan ok hareketi titreþimler þimdi giriþen iki boyutlu bileþimin, dairesel, sinüsoidal dalga hareketiydiler. Gerek bir merkezden çevreye açýlan dairesel dalga hareketi; gerek salýným ekseninin saðýna soluna salýnan testere diþi, kare, dikdörtgen, üçgen türü sinüsoidal dalgalar iki boyutlu belirebilmeye de uygun olan dalga þekilleriydi.

Dalga hareketi hem bir boyutlu ekseninin saðýna soluna doðru testere diþi türünden dalga, salýnýmdý. Hem yüzey alanda dairesel olarak tüm yüzey boyunca dalgalanmayý oluþan salýnýmdý. Giriþim; iç içe geçmeydi. Giriþim hem birbirine sönümlenir. Frenler Hem birbirini büyüten bir dinamiktiler. Var oluþ bu tür birçok salýným ve frekans dalgalanmanýn ürünüdür.

Bir Planck aný, üs sel durumlu belirsizle belirme olmakla 10 üssü 43 tane sýfýr deðerli zýddýyla eylemdi. Kuantum eylem; 10 üssü 43 deðerli süredurumla sýnýrlý iken aný aþarak makro dünya koþullarýna uygun yeni tür üs sel durumlarla kendisini, zamana açýyordu.

Açýlan bu zaman içinde makro dünyadaki kimi çoðu kuantum üs sel durumlar sýnýrlanýrken; kuantum salýným içinde hiç olmayan yeni tür atom boyutlu, moleküler boyutlu, toplum boyutlu örneðin üreten bileþik süreçler oluþuyordu.

Kuantum bir noktanýn her yöne ortam salýnmasý veren bileþimi zar yüzeyle, zar yüzeyi oluþan bileþik bir boyutlu ipliksi kuantlarla olasýydý. Bileþim; ileri geri olan çizgi boyutlu titreþimle, bir boyutun saðýna soluna açýlým veren iki boyutlu dalga hareketiydi.

Bileþim özellikli yeni salýným bir boyuta zar tipi yüzey alaný ekler. Zar yüzeyli alan, içten dýþa, dýþtan içe doðru dairesel açýlýmlar veren dalga hareketlerine olanaklý olur. Eksenin bir tarafý ne kadar salýnýmsa eksenin diðer tarafý da o kadar salýnýmla bakýþýmdý. Eksenin bir tarafýnda ne kadar sayýda yüzey salýnýmý varsa eksenin diðer tarafýnda da o kadar yüzey salýnýmý vardý.

Eksenin bir tarafýndaki salýným tepesi diðer taraftaki çukura denk geliyordu. Ýki boyutlu gerilimlerin yüzeyi olan alan bileþen salýným ekseni çevresinde birbirine bakýþýmdý (simetriydi). Ýleri geri ya da git gel olan salýným ekseni bileþim özelliði yansýmayla saða sola olan titreþim yapmasý alaný geriyordu. Ya da saða sola olan titreþimler, bir boyutlu ekseni ve zar yüzeyi geriyordu.

Bu nedenle düzlem alan veya zar alan, iki boyutla gerilimleydi. Titreþim tekrarlarý kendisini kopyalayýp kendisini tekrar etmekle; iki boyut içinde ileri geri, saða sola açýlmalarla kendisini çoðaltýyordu. Kendisini açýyordu.

Bir boyutun ileri geri hareketine eklenen, ikinci boyutun saða-sola genleþen salýným ve dairesel dalda hareketiydi. Yatay düzlem hareketi bir genleþme hareketiydi. Bir düzlem; bir zar hareketiydi. Alan bir boyuta eklenen ileri geri titreþmesi ile saða sola kaçan salýnma hareketi genleþmesinden doðuyordu.