“Taktir ile Gösteriþin” birbirleriyle doðrudan duygusal psikolojik baðlantýsý olduðu halde, taktirin masum gösteriþin ise ciddi kiþilik sorunu olmasý, insandaki karmaþýk duygularýn örneklerinden sadece birisidir. Gösteriþle ilgili bilgiler psikoloji ve pedagoji bölümlerinin dýþýnda, diðer genel kültür derslerinde öðretilmediði için, çoðu insan gösteriþin nasýl bir melanet olduðunu ya bilmez veyahut da önemsemez. Gösteriþin büyük ya da küçük þekilde birey, aile ve toplumda var olmasý, insanýn kanser tümörüyle yaþamasý demektir. Bu gerçeklik, demokratik olarak geliþmiþ toplumlarýnýn yaþam ve insanlýða sunduklarý hizmetlerle karþýlaþtýrýldýðýnda ancak anlaþýlabiliyor. Veya gösteriþ üzerinde bilimsel tartýþmalar yapýldýðý zaman ciddi hastalýklý ruh hali olduðuna kanaat getirilmekte. Onun dýþýnda sürekli içe kapalý, dar, ýrkçý mantaliteyle gösteriþ içerisinde yaþayan kiþi ve toplumlar, kendi ukala davranýþlarýnýn en doðrusu olduðunu düþünürler. Bu da doðal olarak taktire deðer bir duruþa sahip olunmadýðý halde, sürekli taktir edilmeyi bekleyen düþük karakterli insan olmak demektir.

Ýnsan beyni baþta olmak üzere, hücrelerindeki molekül ve atom parçacýklarý olan proton, nötron ve elektronlar sayesinde, adeta dünyanýn en büyük çekim ve itme mýknatýsýdýr. Bu temel yapýdan hareket eden insan, bilinçli veya bilinçsiz düþünme yeteneðini kullamasýyla, çok yönlü yüzlerce içgüdüsel hareketli edimlere sahiptir. Örneðin insanýn dýþýnda diðer canlý cansýz her varlýk ve madde, kendi anatomik yapýsýna göre devasa büyüklükte ya da küçük çaplý çekme itme gücüyle hareket edip veya ettirilirken, bunun farkýna varma gibi bir özelliði söz konusu deðildir. Ýnsan ise itme, çekme ve her farklýlýðý kavramsallaþtýran biyootomotik düþünen ve hareket eden tek güçtür. Bu yapýyla diðer güdülerde olduðu gibi gösteriþte, her zaman tehlikeli bir virüs konumuna rahatlýkla getirebiliyor. Sýralanan özellikle ister bilinçli ister de bilinçsiz hareket etsin insan, gösteriþte dahil tüm psikolojik güdü ve duygularý, evrimsel dönüþümlerle kendiliðinden var olan doðal bir sekesiyondur.

Zaten insaný, insani özelliðe sahip kýlanda yine gösteriþ gibi yüzlerce içgüdüsel doðal psikolojik tepkimelerdir. Ancak bu noktada her insanýn bilmesi gereken önemli ayrýntý, insanda mevcut olan içgüdüsel tepkimelerin belirli bir sýnýrda veya seviyede tutulmasýnýn þart olduðudur. Belirli seviyede tutulmadýðý sürece akla gelmeyecek tehlikelere sebep olan güçlü bir bombadýr içgüdüler. Bunlarýn kontrolü ise; bilimsel doðru eðitimle birlikte mantýklý, kurallý, düzenli demokratik yasalarla, hiçbir insana imtiyaz tanýnmadan herkesin uyacaðý yaptýrýmlardýr. Ciddiye alýnmayýp iltimasçýlýk, aklýnýn estiðini yapmak, gösteriþtir bir þey olmaz þeklinde düþünmek, dünyanýn sonunu getirecek en büyük kimyasal silahtýr insandaki gösteriþ. Ýþte çoðu birey ve toplumlarda tüm ipler bu nokta da kopuyor.

Doðal tepkimeler içerisinde gösteriþi tetikleyen en masum güdü ise, insanýn taktir edilme ya da farkýndalýk güdüsüne ihtiyaç duymasýdýr. Taktir edilme; insana her zaman moral kazandýrýp, motivasyon saðlayan kültürel bir deðer taþýr. Ancak taktir kültürü, kuralýna uygun yerinde ve zamanýnda kullanýlmadýðý sürece, bireyler sürekli bunun boþluðunu (Açlýðýný) hissederek yaþarlar. Taktirsizliðin yarattýðý boþluðu insanlar, direkt gösteriþle doldururlar; çünkü gösteriþ hiçbir ilke, emek, uðraþý ve bilgi gerektirmeyen en basit tatmin yöntemidir. Bu davranýþlar bazý kiþilerde maddi ve görsel þekilde, bazý kiþilerde ise hem görsel hem de yalana dayanan sözel ifadelerle gerçekleþir.

Taktir görme; her insan için doðal beklentisel bir edimidir. Ancak taktirin gerçekleþmesi, kiþinin dikkati çeken veya topluluðun yararýna iþlerin baþarýlmasýyla ya da insani kültürlü duruþuyla mümkündür. Her insanýn taktir kazanmasý için bir buluþ veya özel davranýþ göstermesine gerek yoktur. Ýnsan kendi sosyal çevresine göre geliþtirmiþ olduðu kültürlü bilgin duruþuyla bunu zaten hak etmiþtir. Herhangi bir toplumda taktir kültürü, o toplumun siyasi, yaþam ve düþünce yapýsýna göre deðiþir. Kendi yetenek, baþarý ve kültürel duruþuyla taktir boþluðunu dolduramayan bireyler, tek çare olarak gösteriþe sarýlýrlar ki, bu da hiçbir kural, ahlaki ilke tanýmamaktýr.

Gösteriþle ilgili tüm eleþtirilere raðmen çoðu yönetim, birey ve topluluklar, “Gösteriþi” masumane ya da bireysel bir davranýþ þeklinde düþünüp, kiþi veya toplumun bununla yaþamasýnda hiçbir sakýnca görmezler. Böylece alýþkanlýk haline getirilen gösteriþçi yaþam Üst düzey, orta ve alt katmanda þu þekilde dýþa vurduðunu görüyoruz.

Orta ve alt katmandakilerin gösteriþleri; asker uðurlama parazitliði, düðünlerde ateþli silah kullanýlmasý, araba vb. araçlarla insanlarýn bulunduðu ortamlarda tehlikeli gösteriler yapmak, yerli yersiz en ufak olayda bayrak vb. þovlar yapmak, toplumu rahatsýz edecek þekilde çeþitli gürültüler çýkaran binlerce ahlak dýþý hareketlerdir. Tüm bunlar bu sýnýfýn içerisinde bulunduðu kültürsüz gerici boþluðu, gösteriþle doldurma çabasýndan baþka bir þey deðil.

Üst katmandakilerse; siyasetçi, ünlü kiþiler, kamu hizmeti yapan yetkililer ile burjuva sýnýfýndan olanlardan oluþur. Bu sýnýftakiler A'dan Z'ye lüks, yabancý marka araç ve eþyalarý kullanýrlar. Her iþi þahsi menfaatlerini düþünerek ücret karþýlýðý yaptýklarý halde, karþýlýksýz çalýþýyormuþ gibi sürekli taktir beklemeleri, alt sýnýflardan daha kültürsüz ve cahil olduklarýný gösteriyor.

Bir ülke veya toplumda üst düzeyden orta ve alt katmana kadar büyük bir çoðunlukta gösteriþ gibi hastalýklý yapýlarla yaþanmaya devam ediliyorsa, o halk kolayca iflah olmaz derde düþmüþ demektir. Bilimsel, demokratik, doðru çabanýn dýþýndaki tüm çýrpýnýþlarý, göstermelik olup daha çok bataklýða sürüklenmektir. Ve buna Türkiye'de hep þahit olmaktayýz. Sonuç itibariyle bir toplum ve kültür yok edilmek isteniyorsa, o topluma atom bombasý atýlmasýna gerek yoktur. Duygu, düþünce, kültürel, sosyal, siyasal vb. her alanda gösteriþle birlikte, kul mantýðýna dayanan eðitimler, toplumlarý barutlu silahlardan daha etkili þekilde öldürücüdür.

Her türlü gösteriþ bomba etkisindeyken, bir taraftan topluma mütevazi fakir edebiyatýyla akýl vermek, diðer taraftan gösteriþ, þatafat içerisinde yaþamak, dünyanýn en büyük onursuzluðudur.

Gösteriþte dahil birçok doðal egoist bencil duygular, zaman ve koþullara göre insanýn karaktersizliðiyle bilinçli olarak geliþtirilen hastalýklý ukala bir psikolojidir. Buna raðmen gösteriþi bir hastalýk olarak deðilde, kendini kabul ettirme aracý gören kiþi, aile, toplum, ülke ve de siyasi düþünceler, derin yýkýmlarýn en büyük sorumlusudurlar. Gösteriþin yýkýcýlýðýnýn farkýna varan bazý toplumlarsa gerçekçi, doðru, bilimsel ve demokratik ilklerle, kendilerini epeyce arýndýrdýrdýklarýný görüyoruz.

Örneðin Ýsveç, Ýsviçre, Avusturya, Almanya, Hollanda, Danimarka, Norveç, Finlandiya gibi Avrupa ülkelerinin üst düzey devlet yöneticilerinden belediye baþkanlarýna kadar tüm kamu görevlileri, makam aracý ve koruma kullanmadan yaya veya bisikletle iþine gidip gelmeleri. Ayný þekilde günlük yaþamsal faaliyetlerinde halktan kendilerini izole etmeden onlarla birlikte iç içe yaþamalarý, insani bir kültürel duruþun örneðidir. Diðer taraftan tam tersi, insani her türlü yaþamdan uzak, gösteriþçi, ukala, insanlara tepeden bakan Müslüman ve Afrika ülkelerinde, siyasetçiler, kamu görevlileri ile varlýklý kiþiler, adeta kendilerini Allah görmekteler.

Türkiye ise; kendini sosyal, hukuk devleti ve sözde demokrasiye inanmýþ ülke olarak, istisnalarýn dýþýnda parasý olmayanlarýn siyasi temsilci dahi seçilemediði. Diðer taraftan devleti en iyi ben yönetirim adýyla siyasete girip, zengin olmadan ayrýlan siyasetçiye rastlanmamasý. Bütün bunlar gösteriþe dayanan toplumlarýn, insanlýktan ne kadar uzak olduðunu izah etmeye yetiyor. Daha trajikomik olaylarsa, parmaðýnda niþan yüzüðünden baþka hiçbir varlýðý olmayan siyasetçilerin geldikleri noktadýr. Siyasete girer girmez dünyanýn sayýlý zenginleri arasýnda yer almalarý, gösteriþ ve kul kültürüyle yetiþenlerin karakterlerini net bir þeklide özetliyor. Bütün bunlar “Taktirin nerede ve ne zaman kullanýlmasýný bilmemek veya bilinçli olarak ihlal etmekken, Gösteriþin tek ve en büyük silah olarak kullanýlmasýnýn bir sonucudur”.

Cemal Zöngür