Yine hücre gibi zar yapýlý alýþma, tutum ve tepkilerden mülhem bileþke akýl; çevrenin baský, basýncýndan kaynaklý; çevrenin verdiði hasarlardan ötürü çevre sentez yapýnýn daðýlmasýna neden oluyordu.

Buna karþý "tepki koyucu aþama yapmanýn yolu" salt fiziksel tepki deðildi. Alýþýlan, öðrenilen, resmedilen imajlarý kodlar halinde dizgeliyi kodlarý karþýlýk eylem ve tepkilere çevirme yapmanýn kopyalamasý yolu ile kendisini tekrar eden, kendisini kopyalayýp çoðaltmakla, imaja göre hasarlarý onaran RNA, DNA' gibi kimyasal iþlevlerle birlikte, hücreler arasý simbiyoz çalýþmayý ortaya koyacaklardý.

Kýsaca evrim birçok yollarla üzerine etki olan çevreye karþý tepkilerini birleþtirdi. Fark geliþme ortaya koyan süreç olmakla; birçok karþýlaþma nedenle birçok yolun çalýþma tekniði ortaya kondu. Ýstem dýþý çalýþmalarý alt beyinle.

Belli etkilere karþý belli davranýþ ve tepki kalýplarý olan paket programlarý orta beyinle ve en sonda da zekâ, muhakeme, kýyaslama hesap yapma, tanýma, yargý ortaya koyma gibi üst beyin süreçleriyle ruhsal bir akýl sahibi olacaktý. Bu akýl sosyal akýl ve toplumsal akýl ile tahmin edilemez boyutlarda olacaktý.

Beyin böylece sentez içine daðýlmýþ olaný bir arada toplayacak bir arada giriþtirecek olaný ortaya koyacaktý. Beyin toplaçtý ama toplaç olmakla toplaç olmanýn çok ötesine geçecekti.

Bir enerji parçalý durumun olgu ve olay akýþýný ortaya korken, tepki olarak kýsmen diðer türden bir tür olgu ve olayý da kendinize enerji beslemesi yapacak olan bir ihtiyacý ve baðýntýsýný da ortaya koyuyordunuz.

Canlýlýk nasýl var? sorusuna yanýt vermeden önce, canlýlýk hangi biçimle yok? Canlýlýk hangi haliyle baþlamadý? Türü sorulara cevap vermeliyiz.

Canlýlýk sadece bir türlü olan bir faz durumunun içinde yoktur. Ama þimdiki birçok faz durumu olanlar da baþlangýçta yoktu. Baþlangýçtaki faz durumu da þimdi birçok durum içinde tek baþýna devam eden mekanik bir durum deðildi.

Yani zamana baðlý belirmeler içinde olacak birçok faz durumu da bir anda o düzlemdeki canlý içinde yoktur. Örneðin; oksijensiz ortam içi zamana baðlý süreçlerde canlý, oksijen solumadan hayata baþladý.

Canlýlýk, oksijenle birlikte hem kýrýma uðramýþ hem de tükenmek üzere iken mitokondri türü iþlevler nedenle, oksijenli yaþamaya baþlamýþtý.

Þimdi sormak lazým. Oksijen soluyan hayat mý canlýydý? Yoksa oksijensiz olan hayat mý canlýydý? Canlýnýn böyle tanýmý olmadýðý gibi böyle bir canlý yaratýlmasý da yoktu.

Baþlangýç oluþmasý içinde serbest oksijen yoktu. Bu nedenle bütün canlýlar oksijen solumayan canlýlardý. Canlý çevresinde olmayan serbest bir radikal, bir baðýntý durumla tasarlanýp vücuda getirilmezdi. Gelecekte þu olacak diye bir tasarýmla geleceðe kadar gereksiz olacak hantal ve o iþlev ya da organlarý vücutta taþýyýp, en az dýþ dünya ve en az enerji harcama durumuna aykýrý olamazdý.

Þimdi sormak lazým. Ýlk var oluþ canlýlýðý oksijensiz oluþla mý tamam etmiþ bitirmiþti? Yoksa hayat olmayan oksijenli hayata göre mi tamam olmuþ bitmiþti? Baþlangýçta bu günkü halimizle oksijen soluyan olmuþ bitmiþ tasarlanmýþ bir hayat ve canlýlýk yoktu.

Günümüzde o dönemlerden kalan hayatýn her bir niþ alanýný dolduran oksijensiz yaþayan canlýlar da var. Bizim gibi oksijen soluyan canlýlar da var. Hem oksijensiz oluþla hem oksijenle solunum yapan canlýlarda vardý.

Dahasý ilk baþlarda hakkýyla ve kusursuzca olmuþ bitmiþ bugünkü haliyle bir kes de yaratýlmýþ ne kuþ ne sürüngen vardý! Dahasý dün olan canlýlardan çoðu da bugün yoktu!

Oksijensiz soluma mý oksijenli soluma mý hangisi bir karar üzerine bir kes de olan yaratýlmýþ canlýlardý? Oksijeni olmayan dönemde oksijenli soluyan canlý oluþun kararýný almýþ olmak hem olasý deðildir hem de bir karar üzerine yaratýlmýþ olma tezinin olup bitene göre geçersiz oluþudur. Böyle olunca canlýya ve hayata bakýþýmýz çok farklý olacaktýr.

Bu günkü canlýlýk ve hayat geçmiþteki birçok münferit süreçlerle adým adým biriken canlý oluþu, þimdiki süreçlerle bir araya getiren bu bileþke yapýlar birikmeleri, daha sonraki zaman içinde kendi kararlarýný alan canlý süreçler olmuþtular.

Bir canlý oluþ vardý ama bu canlý oluþ tüm zamanlarýn hep ayný deðiþmez oluþu ile canlý oluþu deðildi. Canlýlýk ta maðara devri zamaný gibi, þimdiki elektrik kullanmanýn zamaný gibi, uzaylý olmanýn zaman gibi vs. durumlar ile geçmiþinde farklýydý, geleceðinde farklý bir süreç olmakla canlýlýk son biçimiyle yoktu. Canlýlýk ilk biçimini içerir imaj ve kodlarla daha bir canlý, þimdiki süreçleriyle daha bir yaþam, gelecekle inþacý hayattý.