Hakimiyeti milliye söylemi kapsamýnda dogma ile yetiþenler içten içe herkesin kendi anlamasý olan bilinçlenmeyi, baþkasýnýn da öyle anladýðý bir biçimsel mana sanýyordu. Bu dogmatik anlamaya göre Milletin Hakimiyeti, sultanýn saltanatýyla gerçek oluyordu! Çünkü referanslar iman üzerineydi!

Mondros Silah býrakýþmasýndan sonra þimdi saltanat adüv tehdidi ve düþman etkisi altýndaydý. Yurdun tehdit altýnda olmasý dahi saltanatýn selameti ile eþleþiyordu. O halde halk hareketi olan HAKÝMÝYETÝ MÝLLÝYE iradesiyle saltanat, vuzuha (açýklýða anlaþýlýrlýða, huzura) kavuþturulmalýydý! Çoðu halktan kiþiler ve kadrodan çok kiþilerin fikri ve düþünce özgürlüðü(!) buydu!

Ortada 600 yýldan fazla bir zaman ömrü ile konjonktür sel olmasý sürdürülememiþ cenazesi kalkmasý gereken bir enkaz vardý. Fakat küllerin içinde her daim üflenmesi gereken kývýlcým olasýydý. Mustafa Kemal HAKÝMÝYETÝ MÝLLÝYE ile bu kývýlcýmý yakýp tutuþturacaktý. Enkazda çýkmasý olasý tek sunu, tek proje buydu.

Konjonktür ulus devleti dayatýyordu. Ama ulus devlet söylemini insanlar konjonktür gerçekliði içindeki yapýsal dönüþümlerden deðil de Fransýz devrimi söylemli anlatýlardan olan bir mana oluþla küffar icadý olmakla anlýyordu. Ulus devlet söylemi bile zihinlerde saltanata ve padiþah iradesine çevrilen anlamý ile kavranýyordu.

Bu baðlamla kimi bilinçli halkýn nazarýnda altý yüz senelik enkazda kurtarýlacak olan Fransýz sanayi devriminden efektle ULUS DEVLETÝN inþasýný oluþacak olmanýn da bilinciydi. Çok geri düzlemli zýmni imleç buydu.

Artýk yüz akýyla çýkýlacak olan mücadele içinde biatçe, köleci, saltanatý þahane lütuflunun söylem ile irat olan, irademdir yaz diyecek bir dinsel yetkeyi içeren tandansý içeren uysallýkla millet söylemi tarihe karýþmýþ olacaktý.

Yeni durum içinde millet, ulus devlet tanýmý içindeki emek eksenli yurttaþlýk esaslý üreten bilincine sahip halkýn da adýydý. Millet, dogma olan kuldu paydaþlýðýn iman bilinciydi. Siz bu zarf üzerine zarfý olan taþýyýcý dalgayý özden ayýrmakla, ulus zarflý ulus devlet içlemindeki ulus bilinçli bir modülasyonu iletime sokacaktýnýz.

Millet söylemiyle bilinçlere ulus devlet kavramýný da söyleye bilirdiniz. Ýster iseniz millet söylemiyle eski dinsel ve saltanatçý söylemlerle kuldu paydaþlýðý sömürmeye devam ederdiniz. Bu bir kusurdu. Hala da istismarý ile süren bir kusurdur da.

Millet ile ulus söylemini birbirinin söylemi sanmakla yol ayýrýmýný fark edemeyen emsallerinin aklýna gelmeyen, HAKMÝYETÝ MÝLLÝYEYDÝ (MÝLLET HAKÝMÝYETÝ-ULUS EGEMENLÝÐÝYDÝ).

Ülkenin iþgali ve ahalinin güvenliðinin tehdit altýnda olmasý önceliði, ulus devletin kurulur olabileceði anlayýþýný perdeleyen bir durumdu. Ulus devlet, ancak geleceði tasarlama gücü olan zekâlarýn kurtuluþ sonrasýný görebilecekleri bir ufuk-i kavrayýþtý. Aslýnda enkazdan çýkacak olan ulus söylemi yeni bir yapý sal oluþumun yeni adýydý. Ve ulus kavramý bu oluþum etrafýnda meþruiyetle, meþru olmaktý.

Üstelik bu özelliklerin (meziyetin) sahipleri, çýkýþlarýyla meþru görülen bir saltanata karþý isyancý durumuna düþmüþtüler. Bu halinizle hem halk gözünde hem dünya nazarýnda nasýl meþru olacaktýnýz?

Ýþgal etmekten ve iþgalcilerle iþ birliði yapmaktan gözü dönmüþ olanlarýn göremediði veya görmek istemediði bir yeni akým ve yeni söyleyiþ vardý. Ýþte meþru sayýlan saltanata karþý meþru oluþun yen bir dehasý tam da buradaydý. Hazýrda her milletin kendi kaderini kendi tayin etme hakký vardýr diyen bir konjonktür söylemi vardý.

Dahasý sular durulana kadar bu söyleme denk düþen bir söylem içinde olan yepyeni bir konjonktür sel durum vardý. Bu yeni durum 1917 Ekim Devrimi içinde yapýlaþan genç Sovyet sosyalist cumhuriyetler birliðiydi.

Sovyetler bünyesinde olan sosyalistleri de Wilson ve Lenin ilkeleri dahiliyesinde kendilerini savunma içinde olan ülkelere, hoþgörü ile bakýp; bu hoþ görü ile mazlumlara taktikti bir form içinde yaklaþýyorlardý.

Aslýnda bu söz Wilson'un dýþ iþleri bakanlýðýnca da emperyalistlerce de karþý konulmakla, talihsiz bir yaklaþým denmekle, reddedilecekti. Ýlke olarak kendisi bir iþgalci iken iþgalci emperyalizme karþý çýkan Sosyalist oluþum, istikbaldeki genç cumhuriyet için yararlanýlmasý gereken yeni konjonktür içinde yeni beliren bir gerçeklikti. Ortamdý. Þanstý.

Bilgisi dogmalardan oluþan dini bilinçlenme ötesine geçmeyen ve sosyalizmi din üzerinde anlayan bir zavallýlýk vardý. Oysa bu zavallýlýðýn bakýþýna karþý bu yeni durum, taze taze bir olanaktý. Sosyalistler mazlum ülkelerin her bir gayretinde sovyetleri yanlarýnda görmelerini, deklere ediyordular

Bu deklarasyon emperyalizm karþýsýnda ve hiç deðilse o anlarda bir baðlayýcýlýktý. Ýþgale uðramýþ her mazlum ülke kendi mazlumluðunun ve kendi olanaksýzlýðýnýn içinde Sovyetleri yanýnda hissedecekti. Her mazlum ülke kendi gerçekliðine göre Sovyetleri kendi durumuna denk düþen bir olanaðýn belirmesi olarak görebilecekti.

Ýþte sosyalizmi sýrf dini doðmalar üzerinde anlayan bu ekseri yapý içinde kurtuluþtu hareketini Sovyet deklarasyonun bu baðlayýcýlýðý üzerindeki bildiriþimleri kendi yararýna olacak sonuç ve destekler içinde görmek te siyasi bir dehanýn ikinci bir siyasi deha adýmýydý.

Dünya liderliði, Hitler gibi Musollin'i gibi emperyalist bir tutum ve tehdit eþliðinde atýp tutmayla olmuyordu. Ya da dünya liderliði, bin dört yüz yýl öncenin konjonktür koþullu içinde çýkarýlmýþ olan akýlý, takiple olmuyordu. Böylesine müstesna bir konjonktür sel zekâ pýrýltýlý eylemlerle olunuyordu.

Örneðin emperyalizmin binlerce týr dolusu silahla, eðit donat yapma taktiði ile size komþu kýldýðý yeni terör oluþumu karþýsýnda siz konjonktür sel proje üretmiyordunuz. Neresinin güncel bir akýl ve güncel bir söylemin yaklaþýmý olduðu belli olmayan akýl dýþýlýklarla siz; sözler patýrdatýlýyordunuz!

Ensar, din kardeþliði, mezheptendik gibi yatýþtýrýcý (uyuþturucu) politikayý sakýz edip bir gece ansýzýn gelebiliriz demekle ne dünya lideri olunuyordu. Ne Dünyada esaminiz okunuyordu. Bu söylemlerin arkasýnda güncel bir kolektif akýl vardý. Ne dahilikti. Bu tutum ne en hafifinden bir vasat yöneticilikti.

Aslýndan geçmiþten beri gelen bir tarih bilinci vardýr. Þartlar deðiþince direnmek meþru olur der, bu bilinç. Ülkesi iþgal olunmuþ, ordularý daðýtýlmýþ, yanmýþ yýkýlmýþ, hiç aralýksýz savaþtan savaþa bitap düþmüþ, saray yönetimi kukla kýlýnmýþ þartlarýn deðiþmesine karþý direnmekten gayrý ne meþru olabilir ki?

Mustafa Kemal'in ümmet tandanslý olmasýyla eski bilinç yapýlý milleti yeni þartlar içinde Devleti aliye olan padiþah kuþatýlmýþtýr. Padiþahý bu kuþatýlmýþlýktan kurtarmak gerek diye baþlayan söylemleriyle halký motive edici tutumla seferber etmesi; yeni sürecin baþlangýcýna kolektif güç saðlamasý baþka bir gerçekçi durum içindeki akýlcýlýktý.

Yani Sevgili Gazi öyle akýlcýydý ki doðup büyüdüðü yerlere duyulan dayanýlmaz özlemle bile üç gün içinde Selanik'e iner Kasým Paþa Camiinde ikindi namazý kýlarýz demiyordu. Ýþte dahi ile rahi (yola ait) arasýndaki fark buydu. Kargalarýn bile güldüðü ahval ile kendini dünya lideri ilan ettirmiþsin kaç para.

Yurdun kurtarýlmasý yeni ilkeydi. Neden yeni ilkeydi? devlet ilk kes mi savaþa giriyordu? Tabii ki hayýr. Millet savaþýn da barýþýn da kararýnýn saltanat tarafýndan duyurulmasýna alýþmýþtý. Millet hareketi için payitahttan gelecek olmasýyla direniþin yangýnýna dönüþecek ufak bir kývýlcým için saltanatý aliye den iþaret bekliyordu.

Halkýn beklediði iþaret bir türlü gelmediði gibi üstelik padiþah heyeti nasihalarla, zaptiye gücüyle ile resmi cami vaazlarýyla ve dahi düþman uçaklarý ile daðýtýlan yazýlý bildirilerle halký iþgale karþý direniþ yapmamaða çaðýrýyordu.

Ýþte payitahttýn direnmeyin diyen bu çaðrýsý karþýsýnda oluþacak olan asi tutum YENÝ ÝLKEYDÝ. Kadro hareketiydi. Oluþan bu seyir ediþ içinde halkýn kutlu davaya inandýrýlmasý ve halkýn yeni ilkeye ikna edilmesi gerekiyordu. Bu gerekiþ düþüncesi içinde olunduðu andan itibaren bu güzide kadro; MEÞRU OLMAK ve MEÞRUÝYETLE olmak için bu halk hareketine HAKÝMÝYETÝ MÝLLÝYE, diyordular.

Mustafa Kemal'in ve kadronun hakimiyeti milliye söylemleri içinde olan bu halkla beraber olma; halký padiþaha raðmen davaya ikna etme tavýrlarý; Mustafa Kemal'i ve Kadroyu hem halkýn gözünde meþru kýlýyordu. Bu meþruluk TEMEL KOÞULDU: Hem de halk hareketi Wilson ve Lenin ilkeleri etrafýnda alenen konjonktür devletleri anlayýþý nazarýnda açýktan ve kerhen meþru olmakla görülüyordu.