M. NÝHAT MALKOÇ

     Vakitlerden Mayýs baþlarý; yani baharýn son demleri, yazýn arifesi olmasýna raðmen yüreklerde yaþanan sanki zemheriydi. Bahar sadece tabiata gelmiþti, yüreklere deðil. Bir millet amansýz bir esaretle boðuþuyordu. Uçurumun kenarýnda asýlý duran, ha düþtü ha düþecek konumunda mahzun bir ülke vardý. Atatürk o günleri bakýn nasýl anlatýyor:

     "1919 yýlý Mayýsýnýn 19’uncu günü Samsun’a çýktým. Ülkenin genel durumu ve görünüþü þöyledir: Osmanlý Devleti’nin içinde bulunduðu grup, I. Dünya Savaþý’nda yenilmiþ, Osmanlý ordusu her tarafta zedelenmiþ, þartlarý aðýr bir ateþkes antlaþmasý imzalanmýþ. Büyük Savaþ’ýn uzun yýllarý boyunca millet yorgun ve fakir bir durumda. Milleti ve memleketi I. Dünya Savaþý’na sürükleyenler, kendi hayatlarýný kurtarma kaygýsýna düþerek memleketten kaçmýþlar. Ordunun elinden silâhlarý ve cephanesi alýnmýþ ve alýnmakta…

     Ýtilâf Devletleri, ateþkes anlaþmasýnýn hükümlerine uymayý gerekli bulmuyorlar. Birer bahane ile Ýtilâf donanmalarý ve askerleri Ýstanbul’da. Adana ili Fransýzlar; Urfa, Maraþ, Ayýntap (Gaziantep) Ýngilizler tarafýndan iþgal edilmiþ. Antalya ve Konya’da Ýtalyan askerî birlikleri, Merzifon ve Samsun’da Ýngiliz askerleri bulunuyor. Her tarafta yabancý subay ve memurlar ile özel ajanlar faaliyette. Nihayet, konuþmamýza baþlangýç olarak aldýðýmýz tarihten dört gün önce, 15 Mayýs 1919’da, Ýtilâf Devletleri’nin uygun bulmasý ile Yunan ordusu da Ýzmir’e çýkartýlýyor.

     Bundan baþka, memleketin her tarafýnda Hýristiyan azýnlýklar gizli veya açýktan açýða kendi özel emel ve maksatlarýný gerçekleþtirmeye, devleti bir an önce çökertmeye çalýþýyorlar. Sonradan elde edilen güvenilir bilgi ve belgelerle iyice anlaþýlmýþtýr ki, Ýstanbul Rum Patrikhanesi’nde kurulan Mavri Mira Heyeti illerde çeteler kurmak ve idare etmek, gösteri toplantýlarý ve propagandalar yaptýrmakla meþgul. Yunan Kýzýlhaç’ý ve Resmî Göçmenler Komisyonu, Mavri Mira Heyeti’nin çalýþmalarýný kolaylaþtýrmakla görevli. Mavri Mira Heyeti tarafýndan yönetilen Rum okullarýnýn izci teþkilâtlarý, yirmi yaþýndan yukarý gençleri de içine almak üzere her yerde kuruluþunu tamamlýyor.

     Ermeni Patriði Zaven Efendi de, Mavri Mira Heyeti ile birlikte çalýþýyor. Ermeni hazýrlýðý da týpký Rum hazýrlýðý gibi ilerliyor. Trabzon, Samsun ve bütün Karadeniz sahillerinde örgütlenmiþ olan ve Ýstanbul’daki merkeze baðlý bulunan Pontus Cemiyeti hiçbir engelle karþýlaþmadan kolaylýkla ve baþarýyla çalýþýyor."(Nutuk-Atatürk)

     Atatürk'ün yukarýda çizdiði tablo iç karartýcýydý. Bu millet aç yaþamaya alýþmýþtý; ama hürriyetsiz yaþamaya alýþamamýþtý. Zira hürriyeti ekmek ve sudan elzem görüyorlardý. Mevcut durum bundan ibaretken milletçe oturup düþmanýn geliþini bekleyemezlerdi. Bir þeyler yapýlmalýydý ama ne? Bu hususta farklý düþünceler olsa da, bu düþünceleri makul ve mantýklý bir biçimde ortak bir noktada toplayacak ve þekillendirecek güçlü bir lidere ihtiyaç vardý. O lider de kadim tarihin milletimize bahþettiði Mustafa Kemal'den baþkasý deðildi.

     Gelecekte "Atatürk" olacak olan Dokuzuncu Ordu Müfettiþi Mustafa Kemal, Samsun yolculuðuna Bandýrma Vapuru'yla çýkmýþtý. Tarihçi Murat Bardakçý'ya göre Mustafa Kemal, Samsun'a 48 kiþiyle beraber çýkmýþtý. Yani kurtuluþ mücadelesinde yalnýz deðildi. Bu 48 kiþiden 23’ünü Mustafa Kemal Paþa ile karargah mensuplarý, 25’ini de er ve erbaþlar teþkil ediyordu. Atatürk'ün Samsun'a çýkmadan evvel Yýldýz Sarayý'nda zamanýn padiþahý Sultan Vahdettin'le görüþtüðü, bu gidiþten onun da haberi olduðu yetkin tarihçiler tarafýndan söylenir. Öyle veya böyle, neticede Atatürk 19 Mayýs 1919'da büyük bir vatan sevgiyle Samsun'a çýkarak kurtuluþ meþalesini yakmýþ, bir milleti uçurumdan döndürmüþtür. Bu durum, aslýnda en zor þartlarda bile kendine güvenmenin ve inancýn emsalsiz zaferidir.

     19 Mayýs'ta baþlayan Kurtuluþ mücadelesinin 100. sene-i devriyesinde baþta Gazi Mustafa Kemal Paþa olmak üzere, onunla birlikte Samsun'a çýkan ve ona destek olan bütün kahraman askerlerimize ve komutanlarýmýza Allah'tan rahmet diliyorum. Ruhlarý þâd olsun.