Sakarya zaferinin ardýndan, 13 Ekim 1921de Sovyet Cumhuriyetlerine dönüþmüþ olan Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan ile Türkiye arasýnda Kars Antlaþmasý imzalanýr. Taraflar daha önceki Moskova Antlaþmasý ve Nahçývan bölgesinin Azerbaycan denetiminde kalmasýný tekrar onaylar. Ermenistan Sovyeti bu tarihten sonra Ermeni Kilisesinin siyasal eylemlerini kýsýtlayacak, aþýrý sað ve Taþnaklar ile mücadele edecek, ABD ve Fransa'dan 100.000 kiþi ülkeye göç edecektir.

Bu arada Güneydoðu cephesi, Urfa, Maraþ, Antep ile Adana'da Fransýz-Ermeni ordusuna karþý yürütülen savaþ da baþarýyla sonlanmak üzereydi. Sonunda yerel Ermeni milislerini kullanarak bir yere varýlamayacaðýný anlayan Fransýzlar ateþkes istemek zorunda kalýr. 21 Ekim 1921de Ankara ile Paris arasýnda imzalanan "Ankara Antlaþmasý” -Hatay hariç- Türkiye'nin güneydoðu sýnýrlarýný taslak olarak belirlemiþ olur.

DUMLUPINAR 30 AÐUSTOS 1922 – ÝZMÝR YANGINI
Sakarya yenilgisinden sonra Müttefikler tarafýndan terk edildiðini anlayan Yunanistan onlardan çaresiz yeniden yardým ister. Ama umduðunu bulamaz. Zira artýk Ýngiliz, Fransýz ve Ýtalyanlar Sèvres’in yeniden gözden geçirilmesi gerektiðini düþünmeye baþlamýþlardýr. Ankara’nýn çok sýkýþýrsa SSCB ile anlaþarak komünist bloka kayacaðýndan endiþe duyduklarýndan TBMM’ye ateþkes önerisinde bulunurlar. Ancak, büyük moral kazanmýþ olan Ankara, Yunan ordularý Anadolu ve Trakya’dan çýkmadýðý sürece ateþkes olamayacaðýný bildirir. Yunanistan artýk feda edilmiþtir!

Karþýlýklý uzun bir bekleyiþ ve hazýrlýk döneminden sonra, 26 Aðustos 1922’de Mustafa Kemal’in baþkomutanlýðýnda “Büyük Taarruz” baþlar. Batý Cephesi daðýlan, Eskiþehir-Afyon hattý çöken Yunanlýlar ortalýðý yakýp yýkarak Ýzmir’e doðru çekilmeye baþlar. Türk birlikleri 30 Aðustos 1922de Dumlupýnar’a ulaþýr. Ýzmir’e gelen Yunan birlikleri ve Ýzmirli Rumlarýn büyük bir bölümü gemilerle Yunanistan’a döner. Türk ordusu 9 Eylül 1922’de Ýzmir’e girer.

Ordu Ýzmir’i denetim altýna aldýktan 4 gün sonra baþlayan ve günlerce süren büyük yangýn bu baðlamda çok anlamlý gözükmektedir. Yangýn 13 Eylül’de baþlamýþ 17 Eylüle kadar sürmüþtür. Kentin tamamen güvenli bir hale gelmesi 30 Eylül’ü bulmuþtur. Atatürk yangýnýn Ermeni çeteler tarafýndan çýkarýldýðýný Müttefiklere iletmiþtir. Yangýnýn Ermeni mahallesinde baþlamasý, Ermeni ve Rum mahallerinin tamamen yanmasý, fakat Türk ve Yahudi mahallerinin fazla etkilememiþ olmasý üzerinde düþünülmesi gereken bir konudur.

ÇANAKKALE KRÝZÝ - LOZAN 24 TEMMUZ 1923
Ýzmir'in kurtuluþundan sonra ordu hýzla Çanakkale Boðazýnýn Anadolu kýyýsýna konuþlanýr. TBMM Ýngilizlerin Gelibolu yarýmadasý ve Trakya’dan çekilmesi için ültimatom verir. Çanakkale Krizi adý verilen bu olay üzerine, 15 Eylül 1922de Lloyd George baþkanlýðýnda toplanan Ýngiliz kabinesi bu “küstahlýðýn” reddedilerek Türklere gereken dersin verilmesinden yana tavýr koyar. Fakat bu öneriye karþý çýkan Muhafazakâr Parti hükümetten çekilir. Lloyd George hükümeti düþer. 11 Ekim 1922 de Ýngiltere ile Türkiye arasýnda Mudanya ateþkesi imzalanýr. Ýsviçre'nin Lozan (Lausanne) kentinde bir barýþ konferansý yapýlmasý kararlaþtýrýlýr.

1 Kasým 1922 de toplanan TBMM, Ýstanbul hükümetinin hukuki varlýðýna son verir. Vahdettin 17 Kasým 1922 günü Boðaziçi'nde demirli bulunan Ýngiliz zýrhlýsý “Malaya” ile Malta'ya gönderilir. Boþ kalan halifelik makamýna veliaht Abdülmecit TBMM tarafýndan 19 Kasým'da halife olarak atanýr.

TBMM Hükümeti Lozan Konferansý'na katýlarak Misaký Milli’yi gerçekleþtirmeyi, Türkiye'nin doðudaki topraklarýný da kapsayan bir Ermeni devletinin kurulmasýný engellemeyi, kapitülasyonlarý kaldýrmayý planlýyordu. Ermeni yurdu ve kapitülasyonlar hakkýnda anlaþma saðlanamazsa görüþmeler kesilecekti. Nitekim, 20 Kasým 1922'de baþlayan görüþmeler çýkmaza girince 4 Þubat 1923'te heyet yurda geri dönmüþ, savaþ rüzgârlarý yeniden esmeye baþlamýþtýr.

Sovyetler Birliði eðer yeniden savaþ çýkarsa bu sefer Türkiye'nin yanýnda savaþa gireceðini duyurmuþ, Haham Hayim Nahum Efendi’nin sözcülüðünü üstlendiðini Hristiyan ve Yahudi cemaat temsilcileri de Türkiye'yi destekleyeceklerini açýklamýþtýr.
23 Nisan 1923'te görüþmeler tekrar baþlamýþtýr. Nihayet 24 Temmuz 1923'te Lozan Barýþ Antlaþmasý imzalanmýþ ve tüm taraflarca onaylandýktan sonra 6 aðustos 1924te yürürlüðe girmiþtir. (Sonraki bölüm: Lozan Antlaþmasýnda Ermeni sorunu – Ermeni terör örgütleri)