ERMENÝ ÝSYANLARI 1890-1896
Berlin konferansýndan sonra Rusya Balkan halklarýný kullanarak Çar Büyük Petro'nun "sýcak denizlere inme hayalini" ni sürdüremeyeceðini artýk anlamýþtý. Bu durumda tek seçenek Erzurum-Adana hattýný kullanarak, dolayýsýyla, o bölgede yaþayan Ermenileri kullanarak Akdeniz'e inmeyi denemekti.

Ýngiltere Rusya'nýn bu emelini hemen fark etmiþ ve kendisine baðlý bir Ermenistan oluþturmak üzere çoktan kollarýný sývamýþtý. Böylece hem Ruslarýn Akdeniz'e inmesi engellenecek, hem de Osmanlýlarýn Pantürkizm hayalleri, Kafkasya ve Orta Asya'daki Türk halklarýyla olan toprak baðlantýsý "Ermenistan týkacý" ile kesilmiþ olacak, bir taþla iki kuþ vurulmuþ olacaktý.

Böylelikle, bir yandan Rus, öte yandan Ýngilizlerin giriþimleriyle Osmanlý'da faaliyet göstermekte olan Ermeni kültür ve dayanýþma dernekleri Ermeni Kilise’sinin de desteðiyle önce siyasal partilere, daha sonra terör örgütlerine dönüþmeye baþlayacaktýr. Ortak amaç "Batý Ermenistan" dedikleri Adana'dan Kars'a kadar olan topraklar ile Çarlýk Rusya’sýndakilerin birleþtirilerek "Büyük Ermenistan" ýn kurulmasýydý. Liberal görüþlü Armenikan (Van, 1885), sosyal demokrat Hýnçakyan (Cenevre 1887) ve sol Taþnaksutyun (Tiflis, 1890) partileri bu misyon ve vizyon için kurulmuþtu. (Bugün bu partilerin hepsi halen etkindir).

"Büyük Ermenistan" hedefi doðrultusunda bu partiler önce kitlesel protesto gösterilerine, ardýndan ayaklanma ve terör eylemlerine yöneldiler. Ýlk olarak Hýnçaklarýn giriþimiyle 20 Haziran 1890'da Erzurum'da ve Ýstanbul Kumkapý Ermeni Patrikhanesi önünde gösteriler düzenlendi.

II. Abdülhamit olaylara karýþanlar için özel af çýkarttýysa da isyanlarýn arkasý kesilmez. 1892-93 yýllarýnda Kayseri, Yozgat, Çorum ve Merzifon'da Hýnçak ve Taþnaksutyun partileri terör eylemleri baþlatýr, Ermeni halký gizlice silahlandýrýrlar. PKK ve Kürtçülerin bugün uyguladýklarý taktiklerin aynýsýný o zamanki Hýnçak ve Taþnaksutyun çeteleri uygular, Ýngiliz ve Fransýzlardan da destek alýrlar.

1894'te Taþnak-Hýnçak yandaþlarýnca düzenlenen Babýali mitinginde Abdülhamit ve hükümet protesto edilir. Yine o yýl Sason (Batman kuzeyinde ilçe) ve Zeytun (Maraþ'ýn batýsýnda ilçe) isyanlarý gerçekleþir. Bunun üzerine 4. Ordu ve Hamidiye Alaylarý ismiyle örgütlenen Kürt aþiretleri isyaný bastýrmakla görevlendirilir. 1895 yazýnda isyanlara karþý baþlatýlan bu eylemler Batý kamuoyunda Hamidiye katliamlarý olarak adlandýrýlýr ve Avrupa basýnýnda “Kýzýl Sultan” olarak suçlanan Abdülhamit’e karþý büyük bir kampanya baþlar.

1896da Ermeniler Van’da ayaklanýr. Ýstanbul'daki Osmanlý Bankasý Ermeni teröristlerce basýlýr. 26 teröristten 9u çatýþma sýrasýnda öldürülür. Daha sonra uzlaþma saðlanýr ve teröristler banka müdürünün yatýyla Karaköy'den Marmara'ya açýlýrlar. Fransýz bandýralý "Messagerie Maritime" gemisine geçerek hiç bir ceza almadan Marsilya'ya giderler. 1896-1902 arasý dönemde ise Osmanlý hükümeti Girit, Makedonya, Yemen gibi çeþitli yerlerdeki ayaklanmalarla uðraþmak zorunda kalacaktýr.

Görüldüðü gibi Meþrutiyetin ilaný daðýlmakta olan Osmanlý mozaiðini bir arada tutmaya yeterli gelmiyor, hatta tam tersi daðýlmayý tetikliyordu. Bu arada 29 Aðustos 1897de Ýsviçre Basel'de gazeteci Theodor Herzl’in baþkanlýðýnda ilk Siyonist kongresi toplanýyor ve "Dünya Siyonist Örgütü" kuruluyordu. Siyonistler Filistin’de salt Yahudilere özgü bir “Yahudi yurdu” kurma isteðini Herzl aracýlýðýyla Abdülhamit’ e iletseler de Abdülhamit görüþmeyi kabul etmemiþtir. (Sonraki yazý: Jön Türk kongreleri ve Abdülhamit’e suikast)