TARÝH BÝLÝNCÝMÝZ
Lisede öðrendiðimize göre biz Türkler Anayurt Orta Asya'da kuraklýk baþlayýnca Anadolu'ya göç etmiþtik. Osmanlýyý kurmuþ, yedi cihana egemen olmuþ ve asla yenilmemiþtik! I. Dünya Savaþýnda Almanya ve diðer ülkeler yenilince Müttefikler Osmanlý'yý da yenik saymýþtý! Sonra da Moskof ile savaþýp kahpe (!) Yunaný denize dökmüþtük!

Tarih dersi kitaplarýmýzda Yunan'ý denize döktüðümüzden (!) bol bol söz edilir, ama, nedendir bilinmez, ayrýlýkçý Kürt, Ermeni isyanlarýndan, Tehcirden, Osmanlý-Ermenistan ve Türkiye-Ermenistan savaþlarýndan hiç söz edilmezdi! Bu büyük savsaklamanýn ardýndan günün birinde karþýmýza birdenbire "Ermeni Soykýrýmý" diye bir sorun çýkýnca þallak mallak olmamýz iþte bundandýr!

Öncelikle þunu belirteyim: 2000li yýllara kadar her sýradan yurttaþ gibi ben de Ermenilerin soykýrýma uðradýðýna inanýyordum. Çünkü ülkenin geçmiþ sicili 6-7 Eylül ve benzeri olaylar yüzünden pek parlak deðildi.

Ancak, 2001 yýlýndan itibaren ne zaman ki Ermeni Soykýrýmýnýn inkar edilmesini engellemek Avrupa'da tartýþýlmaya baþlandý, iþte o zaman içimde yavaþ yavaþ bir kuþku oluþmaya baþladý.

16 Aralýk 2003 yýlýnda, Ýsviçre'nin Ermeni soykýrýmýný kabul edip, arkasýndan soykýrýmý inkar edenlere hapis ve para cezasý getiren bir yasayý yürürlüðe koymasý bu konudaki kuþkularýmý gittikçe arttýrdý: Ýmdi, eðer gerçekten soykýrým olduysa bunu inkar edenlere neden ceza verilmesi gerekiyordu ki? O zaman dünyanýn yuvarlak olduðunu veya aya gidildiðini inkar eden insanlara da mý ceza verilmeliydi? Bu iþte bir bit yeniði, bir tutarsýzlýk, mantýksýzlýk vardý.
Ýþte bu nedenle -tarih dersinden ikmale kalmýþ ve o dersten nefret etmiþ biri olmama raðmen- tüm bu olan biteni, hiçbir dinsel veya siyasal önyargýya dayanmadan, özenle araþtýrmaya karar verdim. Ulaþtýðým sonuçlar þaþýrtýcýydý ve görünen sadece buzdaðýnýn su üstündeki kýsmýydý. Ve bu beni öfkelendirdi.

“ Ermeni Sorunsalý” baþlýklý bu araþtýrma 3 ana bölümden oluþmakta olup birinci bölüm, sorunsalýn tarihsel geliþimi ve olgularý üzerinde odaklanmaktadýr. Bunu yaparken, ayný zamanda olaylarý çizgisel bir sýralama içinde I. Dünya Savaþý ve Kurtuluþ Savaþý görüngesinden vermeye çalýþtým. Ýkinci bölümde soykýrým savý düþünsel, siyasal ve uluslararasý hukuk açýsýndan irdelenmekte, Ýnkar Yasasýna, Uluslararasý Adalet Divaný ve Avrupa Ýnsan Haklarý Mahkemesinin ilgili kararlarýna deðinilmektedir. Son bölüm ise Ermenistan - Türkiye iliþkileri ve Ermenistan’ýn misyon ve vizyonunun çözümlenmesiyle ilgilidir.

BÝRÝNCÝ BÖLÜM – SORUNSALIN TARÝHSEL GELÝÞÝMÝ
Her þeyden önce Ermenilerin Doðu Anadolu'da baðýmsýz bir devlet kurma giriþimleri XIX. yüzyýla kadar uzanýr. Bu olgu, 1870'lerden itibaren de facto bir sorun haline gelmeye baþlamýþ ve Osmanlý devletinde çeþitli yerlerde etnik isyanlar ve karýþýklar çýkmýþtýr.

Osmanlý'daki Müslüman halkta özellikle Alevi ve Hristiyanlara karþý bireysel ve toplumsal düzlemde gözlemlenen, hoþgörüsüzlük, önyargý, kýskançlýk ve içsel nefretten kaynaklanan bastýrýlmýþ bir linç ve recm geleneðinin örtük varlýðý ve bu bastýrýlmýþ içtepinin açýða çýkmasýyla düþman bellenen kiþilerin ev, iþyeri, mahalle ve köylerine yaðma, yakma, katliam ve kýrýmlar düzenlendiði gizlenmesi mümkün olmayan tarihsel bir olgular dizgesi olarak karþýmýzda durmaktadýr.
Oysa, Osmanlý devlet düzeni ýrkçýlýðý ve dinciliði baz alan bir yapýda deðildi. Padiþah analarýnýn %99u Avrupa kökenliydi: Rum, Ermeni, Arnavut, Çerkez, Fransýz, Ýtalyan, Sýrp kökenli devlet adamlarý, sadrazamlar, paþalar olduðu gibi Yahudi milletvekilleri de vardý.

Osmanlý yöneticileri halktaki bu dinsel kökenli taassup, hoþgörüsüzlük ve nefret algýsýný önlemeye çalýþmaktansa, bunu yeri geldiðinde, siyasal çýkarlar için Müslümanlýk çemberi dýþýnda kalan Alevi, Hristiyan ve Yahudi dininden olan öbeklere karþý kullanmayý seçmiþlerdir. Türkiye Cumhuriyeti kurulduktan sonra da pek deðiþen bir þey olmamýþ bu algý ve anlayýþ artarak devam etmiþtir.
1876 Selanik olayý, 1914-18 Ermeni ve Süryanilere karþý düzenlenen saldýrýlar, Ýzmir Yangýný, Trakya Pogromu, Varlýk vergisi, 6-7 Eylül, Maraþ, Sivas olaylarý ve benzerleri hep bu siyasal ve toplumsal alýþkanlýðýn devamýdýr. Dinci zihniyetin iktidar olmasýyla toplumun en alt katmanlarýnda yaygýnlaþan taassup ile hýzla yükseliþe geçen özellikle kadýna yönelik þiddet, tecavüz, pedofili ve cinayetler ile sýrf farklý ve çaðcýl görünüþlü kiþilere karþý yapýlan saldýrýlarý da bu kapsamda deðerlendirmek gerekir.

I. MEÞRUTÝYET (PARLAMENTARÝZM)
1870'lerde Osmanlý Devleti hem ekonomik hem de siyasal bunalýmlar içinde yüzüyordu. Yönetimde reform yapýlarak Meþrutiyet (Parlamentarizm, Parlamenter Krallýk) yönetimine geçilmesini savunan ve ilk Anayasa taslaðýný hazýrlayan Sadrazam Mithat Paþa ve ekibi sivil bir darbeyle 30 Mayýs 1876'da Abdülaziz'i tahttan indirerek yerine, önce V. Murat'ý, ancak tozutma belirtileri göstermeye baþlayýnca da onun yerine II. Abdülhamit’i tahta geçirirler.
O sýrada Balkanlar’da ayaklanmalar baþlamýþ, Çarlýk Rusya'sý Osmanlý'ya ültimatom vermiþ, Avrupa devletleri de Ýstanbul’da düzenledikleri bir konferansta Sýrbistan ve Karadað’a baðýmsýzlýk, Bulgaristan ve Bosna-Hersek’e özerklik verilip verilmemesini tartýþýyorlardý!

Meþrutiyeti ilan ettiði takdirde Avrupa devletlerinin bu isteklerden vazgeçeceðini zanneden Abdülhamit, konferansýn toplandýðý ayný gün, Kanuni Esasi’yi (Anayasa) ilan eder (23 Aralýk 1876). Seçimlerden sonra ilk Meclisi Mebusan faaliyete geçer ve böylece Osmanlý’da meþrutiyet dönemi baþlamýþ olur. Ancak, Avrupa devletleri kararlarýndan vazgeçmeyince Osmanlý ile Rusya arasýnda Balkan savaþý patlak verir (1877).

Ýki yýl sürecek bu savaþta Osmanlý ordularý tüm cephelerde bozguna uðrar. Rus ordularý Yeþilköy'e (Ayastefanos) kadar gelir. Meclis bu aðýr yenilgi karþýsýnda Abdülhamit’i suçlar. Abdülhamit de 18 Þubat 1878’de meclisi tatil eder, Anayasayý askýya alýr ve böylece I. Meþrutiyet devri sona ermiþ olur! (II Meþrutiyet 30 yýl sonra 1908de baþlayacaktýr)

Ateþkesin ardýndan Ruslarla imzalanan Ayastefanos Antlaþmasý (3 Mart 1878) Balkan halklarýný Osmanlý egemenliðinden kurtarýrken, Doðu Anadolu'da Ermenilerin yaþadýðý bölgelerde reform yapýlmasýný þart koþan ek bir madde içermekteydi. Aslýnda, reform yapýlmasýndan amaç o bölgeye din adamý kisvesi altýnda bir takým ajanlar göndererek Ermeni halkýný Osmanlý’ya karþý ayaklanmaya hazýrlamaktý. Böylece Rusya hem Balkan halklarý, hem de Ermeniler üzerinde sempati kazanmayý ve siyasal güç elde etmeyi umuyordu.
Ancak, Rusya'nýn Balkanlar ve Anadolu'da etkin olma giriþimi Avrupa devletlerinin hoþuna gitmemiþtir. 13 Temmuz 1878'de Osmanlý, Rusya, Ýngiltere, Almanya, Avusturya-Macaristan, Ýtalya ve Fransa’nýn katýlýmýyla Berlin’de ikinci bir kongre toplanýr. Kongre sonuç bildirgesinde Balkanlar’daki Rus egemenliði yerine Osmanlý denetimi az çok saðlanýyor, Ermeniler ile ilgili reform koþulu aynen kabul ediliyor, böylelikle Ermeniler bir “sorun” olarak ilk kez uluslararasý gündeme taþýnmýþ oluyordu. (Sonraki yazý: Ermeni Ýsyanlarý 1890-1896)