M. NÝHAT MALKOÇ

     Trabzon þehir tarihiyle ilgili kaleme aldýðý kitaplarla tanýdýðýmýz tarihçi Mehmet Akif Bal, Trabzon Kitaplýðý'ný her geçen gün daha da geniþletiyor. Bu kitaplýk geniþledikçe Trabzon'un mâzisindeki bulutlar da daðýlýyor. "Osmanlý'dan Günümüze Trabzonlu Þehidler" kitabý tarihçi Mehmet Akif Bal'ýn kültür hayatýmýza ve kitap dünyasýna yeni armaðaný.

     Trabzon'un yerel tarihiyle ilgilenenler Mehmet Akif Bal ismini yakýndan bilirler. Zira Bal, bugüne kadar kaleme aldýðý birçok eserle Trabzon'un yerel tarihine ýþýk tutmuþtur. Onun büyük emeklerle ve özverilerle oluþturduðu birbirinden kýymetli Trabzon kitaplarý þunlardýr: "Bir Þiirdir Trabzon/Osmanlý'dan Günümüze Trabzon Þiir Antolojisi, Trabzon Hatýralarý, Osmanlý'dan Günümüze Trabzonlu Simalar ve Aileler, Trabzon'a Iþýk Tutan Anýlar/Mustafa Kemal Sayýl'ýn Trabzon Anýlarý, Osmanlý Arþiv Belgelerindeki Trabzonlu Devlet Adamlarý ve Bürokratlar(Ýrfan Daðdelen ile), Kronolojik Trabzon Tarihi(Kuruluþundan Bugüne Gün Gün Trabzon Tarihi), Osmanlý'dan Cumhuriyet'e Trabzon Liseli Simalar ve Trabzon Lisesi'nden Hatýralar, Karadere'nin Trabzon'a Armaðaný Þehr-i Araklý"

     1996 yýlýnda Ýstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü'nden mezun olan Mehmet Akif Bal uzun yýllardan beri Ýstanbul'un köklü okullarý olan Caðaloðlu Anadolu Lisesi ve Vefa Lisesi'nde tarih öðretmeni olarak çalýþtý. Bu süreç içerisinde binlerce öðrenci yetiþtirdi. Kendisi geleceðimizin teminatý olarak gördüðümüz çocuklarýmýza tarih þuuru kazandýrmak ve onlara tarihi sevdirmek için gayret göstermektedir. Þimdi de Ýstanbul Bahçelievler Anadolu Lisesi'nde müdür yardýmcýlýðý yapmaktadýr. Bal, 2001 yýlýnda Ýstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü T.C. Tarihi Anabilim Dalý'nda, "Milli Mücadele'nin Baþlangýcýnda Ýttihatçýlarýn Rolü(1918-1920)" baþlýklý yüksek lisans tezini tamamladý.

     Mehmet Akif Bal'ýn eðitimcilik vazifesi yanýnda, yayýnlanmýþ çok sayýda kitabý ve yayýnlanmýþ tarih konulu çeþitli makaleleri bulunmaktadýr. Kitap ve makaleleri yanýnda; görev yaptýðý okullarýn tarihçelerinin yazýlmasýna yönelik çalýþmalar yaptý. Milli Eðitim Bakanlýðý'nca oluþturulan ders kitabý komisyonlarýnda yazar olarak görevlendirildi. Ýstanbul tarihi, Trabzon tarihi, Çanakkale Savaþlarý ve Milli Mücadele konularýnda sempozyumlara katýldý, bildiriler sundu. Halen; Ýstanbul Tarihi, Trabzon Tarihi, Birinci Dünya Savaþý Tarihi, Milli Mücadele Tarihi, Çanakkale Savaþlarý ve Türk Eðitim Tarihi üzerine çalýþmalarýný sürdüren Bal, yakýn tarihimizin önemli kilometre taþlarýndan sayýlan pek çok konu baþlýðýna yönelik olarak makale ve kitap çalýþmalarýný devam ettirmektedir. Bazý yerel gazetelerde ise belirli aralýklarla özellikle tarih ve kültür konulu köþe yazýlarý yazmaktadýr. Türkiye Yazarlar Birliði üyesi olan Mehmet Akif Bal, evli ve iki çocuk babasýdýr.

     Araþtýrmacý-Yazar Mehmet Akif Bal tarafýndan kaleme alýnan "Osmanlý'dan Günümüze Trabzonlu Þehidler" kitabý 1810-2018 yýllarýný kapsýyor. Ýki dev cilt halinde yayýmlanan bu kitabýn baþýnda Ýçiþleri Bakaný Süleyman Soylu'nun "Takdim" yazýsý yer alýyor. Bu yazýyý Ortahisar Belediye Baþkaný Ahmet Metin Genç'in Öz Söz"ü takip ediyor. Çünkü bu kýymetli kitap Ortahisar Belediyesi Kültür Yayýnlarý arasýnda yayýmlanmýþtýr. Çok önemli bir boþluðu dolduran bu kýymetli kitabý yayýmlayan Baþkan Genç'i tebrik ediyorum.

     1832 sayfadan meydana gelen "Osmanlý'dan Günümüze Trabzonlu Þehidler" kitabýnýn ilk cildi "Sargana Müdafaasý Þehidleri, 1828-1829 Osmanlý-Rus Harbi Þehitleri, 1877-1878 Osmanlý-Rus Harbi Þehidleri, Ertuðrul Firkateyni Þehidleri, Osmanlý-Yunan Savaþý(Teselya) Þehidleri, Yemen Ýsyanlarýnda Þehid Düþenler, Trablusgarp(Libya) Savaþý Þehidleri, Balkan Savaþý Þehidleri, Birinci Dünya Savaþý Çanakkale Cephesi Þehitleri, Birinci Dünya Savaþý Diðer Cephelerdeki Þehidler" adlý 10 bölümden meydana geliyor. 1102 sayfadan ibaret olan ikinci ciltteki bölüm baþlýklarý ise þunlar: "Kalanima(Söðütlü) Þehitleri, Azerbaycan Harekâtýnda Þehit Düþenler, Trabzonlu Þehit Saðlýkçýlar, Ýþgal Yýllarýndaki Bazý Sivil Þehidler(1916-1918), Millî Mücadele(Ýstiklâl Harbi) Þehidleri, Muharebe Dýþý Þehidler(1853-2018), Kore Savaþý Þehidleri, Kýbrýs Barýþ Harekâtý Þehidleri, Ýç Güvenlik Þehidleri, Trabzon'un Sivil Þehidleri(Þehid Milletvekilleri-15 Temmuz Þehidleri, Sivil Memurlar, Diðer Sivil Þehidler, Trabzon'da Þehid Ýsimlerinin Yaþatýldýðý Yerler"

     Uzun araþtýrmalar sonucu hazýrlanan eserin yazarý Mehmet Akif Bal, kitabýn "Giriþ" kýsmýnda bu kýymetli eserle ilgili þu duygu ve düþüncelere yer veriyor: "Çalýþmamýzdaki þehit isimleri ve þehitlere ait künye bilgilerinin çoðunluðu, esasen Millî Savunma Bakanlýðý(MSB) bilgilerine dayanmaktadýr. Özellikle 1877-1878 Osmanlý-Rus Harbi, Ertuðrul Firkateyni Þehidleri, 1897 Osmanlý-Yunan Harbi, 1911-1912 Trablusgarp Savaþý, 1911-1912 Balkan Savaþlarý, Birinci Dünya Savaþý, Millî Mücadele, Muharebe Dýþý Þehidler, Kore Savaþý, Kýbrýs Barýþ Harekâtý Þehidleri MSB kaynaklarýna uygun olarak ve bu kayýtlardan alýndýðý kadarýyla çalýþmaya dahil edildi. Sargana Müdafaasý Þehidleri, 1828-1829 Osmanlý-Rus Harbi Þehidleri, Kalanima Þehidleri, Ýç Güvenlik Þehidleri, Þehid Milletvekilleri ve 15 Temmuz Þehidlerine ait baþlýklarýn içerikleri ise çeþitli kaynaklardan elde edilen bilgilerle oluþturuldu. Daha evvelki biyografi çalýþmalarýmýz sýrasýnda rastladýðýmýz; fakat MSB kayýtlarýnda yer almayan þehitlere ait detaylý biyografiler de çalýþma içerisinde verildi.

     Þehit künyeleri þehitlerin þehadet yerleri ve savaþlar hakkýnda detaylý bilgiler içermektedir. Künyelerde adýný bile duymadýðýmýz çok sayýda askerî mücadeleye, bilmediðimiz savaþ alanlarýna, saðlýk tesislerine, þehitlerin nasýl vefat ettiklerine, baðlý olduklarý askerî birliklere ve kimlik bilgilerine rastlýyorsunuz. Þehitlerin künyesi bir nevi kýsa biyografi özelliði taþýmaktadýr. Ayný zamanda her þehidin künye bilgileri hem tarihî hem sosyolojik ve hem de askerî konularda çok sayýda çalýþmanýn yapýlmasýna fýrsat verecek detaylarý barýndýrmaktadýr. Fakat çoðunun MSB kayýtlarýna dayalý olarak ortaya koyduðumuz þehitlerin sayýsal anlamda bu çalýþmada verildiði kadarýyla olduðu düþünülmemelidir. Çünkü MSB'nin elindeki bilgiler yani þehit kayýtlarý askerlik þubelerinden MSB arþivine gönderilen saðlam defterlere göre oluþturulmuþtur. Kayýp ve yýpranmýþ askerlik þube defterlerindeki bilgiler ise maalesef tasnif edilememiþ, gün yüzüne çýkarýlamamýþtýr."

     Tarihçi Mehmet Akif Bal'ýn MSB kayýtlarýndan ve diðer kaynaklardan elde ettiði bilgilere göre 1810-2018 tarihleri arasýndaki(208 yýl) Trabzonlu þehit sayýsý 2679'dur. Bu resmî rakamlara Sargana'daki 1000'e yakýn sivil þehit, Rus iþgali yýllarýnda(19 Nisan 1916 tarihinde) muhacirlere açýlan ateþ sonucunda þehit olan 182 sivil þehit, Trabzon'un Rus donanmasýnca bombardýmaný sýrasýnda þehit düþen binlerce sivil, yine sivil çeteler içerisinde yer alýp da þehit olan milis kuvvetleri, Ermeni-Rum çetelerinin þehit ettiði insanlar dahil deðildir. Bunlarý iþin içine kattýðýmýzda Trabzon kökenli þehitlerin sayýsý 4000'in üzerindedir.

     Mehmet Akif Bal, bu deðerli kitabýnda halk tarafýndan tanýnan ve sevilen Hacýsalihoðlu Tufan Aða, Hacýsalihzâde Pirali Aða, Þehid Yarbay Abbas, Müftüzâde Ýsmail Efendi, þehit milletvekilleri Ali Þükrü Bey ve Eyübzâde Ýzzet Efendi gibi bazý þehitlerin biyografilerine de yer vermiþtir. Kitabýn son kýsmýnda 15 Temmuz Darbe Giriþimi'nde þehadete yürüyen Fahrettin Yavuz, Ýhsan Yýldýz, Prof. Dr. Ýlhan Varank, Meriç Alemdar, Salih Alýþkan, Samet Uslu ve Sedat Kaplan gibi kahraman Trabzonlulardan bahsedilmiþtir. Kitabýn sonunda "Trabzon'da Þehit Ýsimlerinin Yaþatýldýðý Yerler" ve "Kaynakça" ya yer verilmiþtir. "Osmanlý'dan Günümüze Trabzonlu Þehidler" bugüne kadar bu alanda yapýlmýþ en kapsamlý çalýþma özelliði taþýyor. Herkesin okumasý gereken kitabýn yazarýný kutluyorum.