6-Tapýnak dediðimiz esenlik veren güven ve barýþ bölgesi olmakla yüz yüze temaslarý saðlayan kesim bölgesi; sürecin enerji düzenlenin rejimli yönetim merkezini de ortaya koydu. Eski kesim yeri olan tapýnaklar yeni ve ilk ittifaklarýn kurum sal iþlevlerle donanýyordu. Hala içinde ne bir tapýnma vardý; ne de tapýlacak olan bir imge vardýr. Tamamen nesnel þartlarýn ürünü oluþla ortaya konan ilk temas etmeyi saðlatan deklarasyonla; kurumsal yapýlarý kutsayan saygýlýma seremonisi ortaya konuyordu.

Ýlahlar, yüz yüze gelen totem grup ve onun temsilcileriydi. Totemden farklarý, ittifak kararý almýþ olmalarýydý. Ýrade kullanmýþ olmalarýydý. Totem aitliðin yanýna ittifak aitliði (sentez birliði) koymuþ olmalarýydý. Ýlahlar ittifak etmeyi takdir eden gruplar temsilciliði oluþla, tapýnak alanlar ilahlarýn toplanýp buluþtuðu; kurul (ortak) kararýnýn aldýðý yer oldu. Ýlahlar bu aþama itibarýyla tapýlan (tap ve iste olan) saygýnlýk deðildi.

Aksine ilahlar her bir grup kiþisinin kendisi olmakla ittifaký olan kiþilerin kendisiydi. Ýlahlar entegre birliðin ortaya koyduðu yeni inþacý tiplerdi. Ortada insan olmadýðý için ilahlar insan da deðildi. Ýlah kurum kimliði de olan, irade kullanan, karþý gruplarla temas kuran, melezine süt emzirir oluþla bir tavýr takýnmaydý. Hem cinsimiz henüz kendisine insan demiyordu. Bu nedenle ilahlar insan da deðildiler. Tapýnak buluþmalý ilk çapraz doðumlu melez çocuk ürünlere insan dendi. Ýlahlar entegrasyon içinde hem de karþý gruba göre, kendi grup temsilcisi olmakla; melezlerin de saygýladýðý saygý duyulan arý (saf temiz, rafine, katýþýksýz olan etnik) grup temsilcileriydi.

Demek ki kesim yerinden dönüþen ilk tapýnaklar, ittifaký yönetimin merkezi olmakla; ilahi kurul kararlarýnýn alýndýðý kutsal olan; sözü dinlenen, ilk gruplar arasý ortaklaþmalarýn meclis (toplantý) yeriydi.

7- Ýttifaklarýn her bir sosyal birimleri henüz birbiri içinde oturur denli bir birleþme deðildi. Bu nedenle ittifak eden gruplarýn ilah (yöneten, irade kullanan, takdir eden) temsilcileri, tapýnak dediðimiz kesim bölgelerinde bulundular.

Böylece ilk baþlarda ittifakýn aðýrlýk merkezi (yönetim merkezini) dolduran ilahlar bu kutsal ve yüce olan yerde bulunurlardý. Ýttifaka ve melezlere göre ilahlar yüce yerde otururlardý. Yüce yerde oturan ilahlarýn irade kullanmak için toplantýda oturduklarý yer ilahlarýn irade temsilcisi olduklarý kürsülerdi. Ýç içe olmayan ittifakýn sosyal yapýsý tapýnak baðlacýyla çevreden merkeze doðru (kesim alanýna doðru) yaklaþým oluþla; ittifaký bir deklarasyonun da (ahit) merkeziydi.

Kýsacasý tapýnaklar hiç te bildiðimiz gibi nedenlerle içine tapým yontularý koymak için inþa edilmemiþ deðillerdi. Aksine tapýnaklarýn inþa olduðu zamanlarda ortamda ne tapýlan vardýr; ne de tapýlacak olan vardýr. Tapýnaklar ibadet merkezleri olmak için inþa edilmemiþlerdi. Aksine tapýnaklar çok daha sonra ibadet ve panteon merkezi olacaklardý.

Köleci ittifaka kadar totem gruplarda ve ön ittifaklarda groteski baðlamda bir mana anlayýþý vardý. Ama bu hiçbir zaman dini anlayýþ deðildi. Ýnançla dini karýþtýrýyorsanýz ona bir diyeceðim yok. Her din bir inançtýr. Ama her inanç din, deðildir. Ýnançlar El mana anlayýþýyla din eþeceklerdi. Çünkü inancý olan bu mana anlayýþýnýn ne kurucusu vardýr. Ne vaaz edeni vardýr. Ne de ortaklaþýn bir tutum anlayýþ oluþla çevreye doðru yayýlmaydý. Oysa dinlerin vaz edeni, yayýcýsý, çevreye zorla yayýlmasý vardýr.

Bu groteski olan inanýcý mana anlayýþý etrafta kendisi gibi can olukla ama görünmeyen. Kendisini görüp gözeten. Bazen de kötü davranmakla don (görünüþ deðiþen) ölmüþ atalar ruhuydu. Bu groteski anlayýþa göre atalar ruhu iyi ve kötü þekilde totem kiþilerine davranýþ yapýyorlardý.

Groteski inanç içinde ölmekle görünüþ deðiþen atalar ruhu inancý tesadüflerle kendilerini karþýlaþtýrýp yaþayan kendilerine hizmet veriyorlardý. Bu tesadüfler, kader gibi insana yapýþýp kalmýyordu. Bu tür ruhlarýn kiþisi sahiplik bilinci yoktu. Ve olmayan sahipliði içindekilerini de kiþilere mal mülk olarak, rýzk diye vermenin baþa kakmasý yoktu. Groteski inançla böyle bir bilince sahip deðildiler.

Groteski mana anlayýþýný içinde zaten var olan olaylarý aiti olan kiþileriyle rastlaþtýrma yapmalarý dýþýnda, yaratma gibi bir bilinçleri de yoktu. Ýyi ve kötü rastlaþmalardan kaçýnmak için büyü seanslý ritüelleri vardý. Bu ritüeller tap ve iste deðildi. Ýyi canlarý (ruhlarý) çaðýrma. Kötü ruhlarý (canlarý) kovma seanslarýydý. Bu ritüeller de iyi bir ata ruhu baþka bir kötü ruhlu bir ruhun etkilerini önlüyor ya da iyi kendi iyi etkileriyle onlarý karþýlaþtýrýyordular (tesadüf ettiriyorlardý).

Bu seremoniler; yarýný bilme, av yerlerini bilme eðilimleri ile hastalýklarý kötü ruh etkileri sanmakla hastalýðý saðaltým yapmanýn seanslarýný içeren ritüelleriydi. Var olaný var oluþuyla, kendi imgelerinde anlamlandýrýyorlardý. Mana anlayýþýnýn özü bu olmakla; dinle, dinlerle hiçbir ilgileri yoktu. Dinler bu inançlarla ortaya çýkmamýþlardý. Dinlerin ortaya çýkýþ sebebi bambaþkadýr. Dinler inançlarý da içine aldýlar. Oysa inançlar görüntü deðiþtiren; yaþayanlara göre deneyimleri olmasý nedenle seçmesini iyi bilip, ölük yaþayan atalar; zaten var olan iyi ve kötü durumla bizi rastlaþtýran bir ruh anlayýþý; inancýydý

Tapýnaklar inþa olurken ne vardý. Üreten totem meslekleri vardý. Totem meslekli ürünlerin takasý vardý. Sosyal baðlamda da totem yasalarý vardý ki tapýnaklar bu totem tabularýný dönüþtürmek için de vardý. Ortam deðiþmedikçe totem gelenekleþen saðlam yasalardýr. Atalarýn yaþam deneyimleridir. Sosyolojik aktarýmdýr.

Bu nedenle kiþiler benimsedikleri bu saðlam totem pusulaya; neden sel oluþuyla deðil de; sosyal anlak üzere öðrenme yoluyla sahip çýkarlardý. Fazla enerji sarfýna karþý kararlý durumda olmayý yeðlemiþ olmanýn kendi bilmezi tutumu içindeki kiþi süreci; sosyal öðrenme üzerinde öyle olmasý gerektiði ile o sürece öyle sahip çýkar. Öyle oluþa öyle sahipliðin kiþiler üzerine yaptýðý totemi etkiye; tabu diyoruz.

Her tabu totem etkiyle vardýr. Totem konuþmaz. Avcýlýk toplayýcýlýk döneminin özne nesnel kültür ürünüdür. Bu yüzden "önce söz vardý" diye atalar mirasý deneyimlerle; tabu olanlardan bahsedilir. Oysa ilah üreten güç olmakla kendi baþlarýna ittifak kararý alýp, gruplar arasý tartýþmalarý baþlatan bir mana anlamasýdýrlar. Ýlah deðiþen ortamda totem etkiye karþý oluþun var olmasýdýr. Deðilse ilahlara tapýnmazlar.

Kýsacasý tapýnaklarla birlikte ilahlar vardýr. Ýlahlar ittifak kararý alýp, artýk kendi aralarýnda cinsel çoðalma yapamayan son totem soy kiþi temsilcilerdir. Kutsal tapýnak buluþmalarý içinde gruplar arasý iliþkiden; totem gruplar çaprazlamasýyla melezleri doðurmuþ ve doðurtmuþlardýr. Daha sonra biyo kültürel totem gruplar çaprazý olan bu melezlere ilahlar tarafýndan “insan” denecekti.

Ön ittifaklara kadar olan süre içindeki tarih boyunca “kesim alaný, gruplar arasý ortak algýnýn oluþtuðu imleç alandýr”. Bu algýyý gruplar arasý yer ve besin kýtlýðýndan ötürü oluþan düþmanlýk ve yamyamlýk tehdidi oluþturmuþtu. Bu tehdidi olan “imleç alanýn”, “ortak algýyý” oluþan bir iki konusu þunlardýr.

1-En tehlikeli sulara (tehlikeli zamaný oluþacak eylem alanýna) )yaklaþýlan yer olmasýdýr. 2- Tehlikeli yer belirtisi olmakla taraflarýn bu alan içinde sýk sýk bulunmaktan kaçýnmalarýdýr. 3- Tehdide yaklaþýldýðý halde, kaçýnýlan bu alanda; kaçýnmaktan ötürü tehdidin de azalmýþ olmasý nedenle; kesim yerlerinin güvenli yere dönüþmüþ olmalarý, buralarýn da bir çeþit güvenli yer olmalarýdýr. Tarih boyunca kesim yeri olan bu etki alan sürüp gitmiþtir. Üreten iliþkiler nedenle “uzaktan ortak algý” oluþumu fiili oldu.

Belli referans deðerleri ekseninde tümselen inþa ile gruplar arasý temaslarla; eylem özeðine dönüþen kesim yerleri; eðitim öðretim süreçlerine de ev sahipliði yapýlacaktý. Köleci süreç ile birlikte oligarþisi içinde oligarþinin “El saygýlýma tapýmý” da tapýnaða konacaktý. Somut ilahlarýn yerini El mana anlayýþý ve onun sembolüne olan seremoniler tapýnak içinde boy verecekti.

Tümselen tapýnak birleþmesi de günü geldiðinde ilk doðumlarý verip, parçalanacaktý. Bu ayrýlýk ve parçalanma içinde ilk aþamada saray yönetimi ile tapýnak yönetimi birbirinden ayrýlacaktý.