Hayat ve varoluþun olay süreçleri geri baðlaným yasasý nedeniyle tekrarlarýný yapar. Ya da tekrarlarýný yapmak zorundadýr. Bir yazý da geri baðlaným yasasý içinde kendi tekrarlarýný farklý söyleyiþlerle ya da aynen tekrarlarýyla tekrar etmek zorundadýr. Yani kýrýklý yapý, korunan süren; kesikli yeni inþalarladýr.

Bu baðlamla þu vurguyu belirttikten sonra asýl konuya geçeceðim. Ýlah diye kullandýðýmýz sözcüðe; El sözcüðü kaynaklýk etmiþtir. Bu nedenle Ýlah kavramý, El sözcüðünden anlamla dönüþmedir. El deðil demekle söylenir. El, al, il gibi El’in çeþitli söyleniþleri vardýr. Ýlah sözü La El ya da Ýl La diye izah edilir. Böylece Ýlah, El olmayan anlamýnadýr. Ýlahýn ortak yararlandýrmasýna karþý El, özel mülkü olandý. Özel mal mülk içinde kiþilere mülk yararlandýrmasý yaptýran El’di.

Daha açýðý ilah sözcüðü El sözcüðüne El olmayanýn veya El deðil deme anlamý veren sözcükle bir arada söylenir. Böylece Ýlah, El deðildi olur. Ýlah ortaklaþan irade. Ortaklarla kararlar alan ittifaký iradedir. Kiþi uhdesinde bir mal mülk sahipliðini bilmez. El de ortaklaþmayan; ortak irade tanýmayan mana gücüdür.

El ön ittifakýnýn malýna mülküne; mülk benim demiþtir. Böylece de kendi mülkünden istediðine bol bol mal mülk verir. Ýstediðine verdiði malý mülkü kýsarak verir. Daha çok kiþiye de mülkte zýrnýk koklatmaz. Yani El keyfi mal mülk daðýtýmlý irade içindedir.

El, sözcüðünün baþýna veya El sözcüðünün sonuna; bu sözcüðün yok denmesi olan; bu sözcüðün hayýr demesi olan sözcük eklenir. Böylece El deðil. El olmayan. Öteki, diðeri anlamý verilerek sözcükle ilah sözü söylenir. Böylece bu yeni sözcükle ilah ile El’e zaman mekân öncelikli sýralama verilirse de El ilah sözcüðünü kendisine ilinek olarak kullanýr. El Ýnanýrlarýna “ilahýnýz bir tek olan” der.

El olaný anlatan sözcüklerin önüne ya da sonuna LA, BA gibi hece sözcükler getirilir. Ba’al; Ba’el; Ba’ala ya da El’la; Al’la; Ýl’la gibi hece sözcüðü El sözcüðüne getirilir. Bunlarla ilah olan sözcük söylenmiþ olur. Mülkü, iradesi üzerinde ortaklýk tanýmayan El, el-la veya il-la olmakla El aslýnda mülkü kamusal kýlan olur. Ortak iradeli kararlar alan olur. Yani bu haliyle Ýl-la sonuna gelen “h” sesiyle Ýlah olur.

Tabii ki bizim bir bütün sözcük olmakla söylediðimiz ilah sözüne bakarak bunun Ýl-lahtan (El-lahtan) bir anlam olduðunu bilemememiz olaðandýr. La ile lah ile olumsuzu kýlýnan El heceli sözü; þimdisi olan El ile ortaklaþmayandýr. El-lah olan iki heceli kelimeden oluþan sözcükle de geçmiþte ortaklaþmasý olan eylemini de Ýlah anlamý içinde zým edip söyler.

El-lah sürekli olurken geçmiþte ortak mülkü ve ortak iradesi olmayý söyler. Kesikli özel baðýntýlý El olur. El geçmiþte yoktur. Ve El, El olmakla geçmiþi yok hükmünde kabul eder (keenlem yekûn sayar). Elden önce özel mülk ve kiþisel iradeli takdir yoktu. Ama Elden önce ilahlarýn kullandýðý bir takdir vardý.
Ýþte El elden önce olmayanla vardý. Elden önce olanla da (takdirle de) “ilahýnýz bir tek olan” oluyordu. El ilah oluyordu. Ama El, El lah sözüyle de ilah gibi irade kullanandý. Ne var ki; El “ hem ilah takdiriyle hem de tekil kendi takdiriyle, her iki iki takdiri de” birlikte kullanacaktý. Bundandýr ki kendisine ilahýnýz diyecekti.

Kronoloji olarak, ilah El’den öncedir. Ama sözcük olmakla kullanýlan ilah kavramý El sözcüðüyle ortaya konmuþtur. Ýlah El olmayan LA EL ya da El LA veya LA ÝL ya da ÝL LA oluþla söylenmiþtir. EL La ya da ÝL LA olan söyleyiþleri içinde kendisini, el’e benzemeyen ilah oluþla da söylüyor.

Ýlah EL’e benzemiyordu. Ya da El çok büyük oranda ilaha benzemiyordu. Ama yine de El kendisine “ilahýnýz” diyordu. Ýlah kendisinden sonrayý bilememekle kendisine El demez. Ama ilahtaki El sözcüðü böylesi bir tarihsel kronolojiyi ya da tarihi diyalektiði anlatýr. Tarihi hafýzayý oluþan depo kalýptýr.

El söyleyiþi içinde El’e la bitiþeni olan hece sözcük El olmayan derken ilah kavramýna bir göndermedir. Yani El deðilse nedir? Sorusuna muhatap olur. Ýlah bu soruya karþýlýk olmakla ortaya konur. Bunu El’in kendisi de bildiði için kendisine “ilahýnýz” olan der. Yani La hece sözcüðü, ilah kavramýna gönderme olmakla El kendisine “ben la (ilah) olmayýp; öteki, diðeri olanýnýzým” da der. Ýlahýn la’sý yoktu. Ýlaha La ilah diyemezsiniz.

Elin kullandýðý. Ve El’in kendi öncesini de yok saydýðý bu La tanýmý, kendisinden önceki ön ittifaklarla vardýr. Onun için ona “la” diyor. Durup dururken El niye La desin ki? Ýlahtan önce de La olmayan bir durum olmamakla ilah ta kendisine La diyememiþti.

Açýkçasý Ýlahýn kendisi La oluþla kurulmuþtu. El bu nedenle bu layý söylüyordu. Bu La’ya yok diyordu. Kendisini bu yok dediði ile izah ediyordu! Bu neden ile ilaha, öteki-diðeri olan anlam hiç söylenemez. El olanýn “la’sý” vardý. El, la olana karþý nicelikleriyle El olmuþtu.

Bu nedenle El kendisine EL-LA diyordu. Ben la deðilim diyordu. Demek ki bir La vardý. La ortak yararlý iradeyi takdir edendi. Yani geçmiþ haliyle El’in özel mülkiyetine karþý olandý La. El ortaklýk tanýmayan özel yararý takdir ediyordu. El de LA gibi takdir kullanmasýyla; EL de, La’dýr. Ama El özel mülke taraf olmasý ile de LA olandan ayrýlýyordu. LA olmayan oluyordu. Þu halde ELLA iki vurguyu da içerir.

Bu nedenle El; kendisine Ella demekle sanki çeliþkili konuþmuþ gibi olmasýyla; hem bir La gibi irade kullanýr olmakla LA olan El’im de demek ister (ilahýnýzým diyordu). Hem de kendisine mülk kullanmada ve irade kullanmada ortaklar tanýmadýðý için ben diyordu, kendisine ortaklar tanýyanlar gibi olanýnýz deðilim diyordu. Yani kendisine ortak tanýyana la diyordu. Ýlahýnýzým dediði halde ilah deðilim diyordu. Bunu kavramayýnca ne süreci, ne lah’muyu ne de laha’mu olanýn neden Ellah olduðunu anlamanýz olasý deðildir.

Siz “doydum” dediðinizde þimdi öncenizde aç olduðunuzu; ama þimdi aç olmayan doymuþ durumunuz ile de açlýk olan halinize karþýt olaný, doydum deme durumunuzla söylüyordunuz. El de Ellah derken ayný þeyi söylüyordu.

Kendi þimdisinden önce kendisine ortak tanýyan bir La vardýr. Bu aslýnda El’in kendi öncesindeki LA durumudur. La kendisine ortaklar tanýmasýyla la olur. El Kendisine La olmayan demekle; ortaklýktan çýkýp; ortaklýðý bozduðunu ve ortak tanýmaz olduðunu söylüyordu. Yani El öncesi duruma doydum diyordu. Burada fiil olarak deðil anlatým oluþla hiçbir çeliþki yoktur. Ki olsa da yanlýþ deðildir.

Þu halde La þimdiki El’in önceki durumdur. Yani La, El’in ilk inþacý “neden” durumudur. El sonraki olan sonuç durumdu. Vesile durumdu. Sonuç (ortaklaþmamak) kendisini La oluþa göre konumlayýp, la olmamakla söylemekti. Kendisinin, ortaklaþtýranlar gibi olmadýðýný söylüyordu. Kendisini neden deðil; kendi durumunu; La nedenli durumun sonucu oluþuyla gösteriyordu.

Diðer yandan da El geri baðlanýmla olan yasa gereði, kölenin yarýn çalýþmak için doymasý gerçeðine karþý kölelerin de zengin malýnda bir pay sahibi olduðunu söylüyordu. Yani irademdir dediði paya ortak olanlarý söylüyor, ortaklaþtýrýyordu. Ortaklar kýlan gerçekliði sadaka, zekât, ihsan, himmet gibi þeyler üzerinde pay ortaklýðý kýlýyordu. El, ortaklar tanýyan bu iradesiyle ve irade kullanmakla da zaten La ile birleþiyordu.

El özel mülkiyet üzerinde hem kýsmi bir tasadduk etme olan ortaklýk iradesi ihya ediyordu. Hem de ortaklaþmayý küfür gören iradesiyle de kendisini zorunlu olarak la da ki irade kullanýmý doðrultusunda görüyordu. Böylece de “Ben Ýlahýnýz olan El’im” diyordu. Yani merhamet þefkat üzerinde ortaklaþan; merhameti, acýmasý olan La’nýzým diyordu. El kendisine yeni anlamlý yeni sýfatlar üretiyordu

La gibi öyle ya da böyle bir irade kullanmak; her ikisini de irade kullanma üzerinde buluþturuyordu. Bu buluþma El’in LA oluþuydu. Kendisine ortaklar tanýyan irade temsilcisi olan La ya göreyse de; kendine ortaklar tanýmayan El’in bu buluþma ile la olmayan El’in, la El olmasýydý!

El kendisine ortaklar tanýmaz olan haliyle El la olaným diyordu. Yine El kendisine Ella’nýzým diyerekten La da ki ilahýn irade kullanýmýný; tersten ele alýp irade kullanmasýyla; bende ilah gibi irade kullanan El ilahýnýzým anlamýna konuþmuþ oluyordu. La, bir þeye göre diðeri –öteki olmakla; El olmayan anlamýna El lah olan ya da il lah olan Ýlahtý.

Ýlahta ortaklaþma iradesi içikindi. Ellah söyleminde ortaklýðýn kabul edilemezlik vardý. Yani El de ortak tanýmazlýðýn iradesi içkindi. La olan Ýlah ta El de farklý da olsa bir irade kullanmalarýndan ötürü ilahta da bulunan irade kullanýmý elde de olmakla her ikisinde de irade kullanýmý ortak paydaydý.

Ýrade kullanmadan El özel mülkiyeti söyleyemezdi. Ýrade kullanma iþi önceden beri ilahýndý. Ýlahtaki irade Ellah oluþla El’e de geçmiþti. Böylece ilahýn iradeli oluþu; ilahýn el üzerine bir egemenlik ihracýydý. Ýþte El bu ihraca istinaden Geri baðlanýmla bilince hitaben El olan ilahýnýzým anlamýna da kendisine Ellah diyordu.

Burada El kendisini ortaklarý olan la olmamak anlamýna iradeci bir ilah oluþunu tarif etmiþtir. Biri El olmadýðýný Ellah ile söylüyordu. Diðeri de yani ilah ta ilahlýðýný el olmamakla söylerken el de salt El olmadýðýný bir ilah yanýnýn da olduðunu El lah sözüyle söylüyordu. El bir yanýyla ortak tanýmayan özel mülk anlayýþýydý. La dediðimiz Ýlahsa ortaklýðý esas alandý.

El ortak tanýmazlýðýný; ben o ilah olan (Ýl La El Lah; Ýl lah) olanýnýz deðilim diyerek ayný kelimeyle söylüyordu. “Ben benim” ben mülküyle hükmü olan “El” olaným diyordu. Ama kendisine de hem ilahý dýþlar anlamla El ilah diyordu hem de ilahlýðýný ilan ediþle kendisine El ilah diyordu.