TÜLEK DESTANI

Daha önce bir kaç defa bahsettiðimiz gibi Tülek destanýnda Tülek isimli kahraman Balkan daðlarý civarýnda yaþayan bir yiðittir. Bu destan hakkkýnda da muhtelif görüþler mevcuttur. Kaynaklarda genel olarak Köroðlu Destanýnýn Özbek rivayetinde Tülek Batýr isiminde bir kahramandan sözedilmektedir. Fakat Tülekler arasýnda bilinen Tülek destanýnýn Köroðlu destanýyla herhangi bir alakasýný bulamadýk.

Abdülkadir Ýnan'a göre Köroðlu Destanýnýn Özbek rivayetinde tasvir edilen tarih kahramaný "Tülek Batýr" tipi münesebetiyle müverrih Ahmet Zeki Velidi Togan'ýn anlattýðýna göre Tülek, eski zamanlarda Garciþçan ve Horasan taraflarýna yerleþmiþ ve Tacikleþmiþ olan bir Türk kabilesidir. Zeki Velidi Togan da bir eserinde Tülek Batýr'ýn Köroðlu destanýnýn özbek rivayetinde bir kahraman tipi olduðunu söyler.

Fakat Köroðlu Destanýyla ilgili olarak yapýlan araþtýrmalarýn bazýlarýnda Özbek rivayetine bakmamýza raðmen Tülek Batýr ismine rastlayamadýk. Mesela ülkemizde Köroðlu destanlarýyla ilgili geniþ ve muhtevalý araþtýrmalar ve çalýþmalar yapan Pertev Naili Boratav'in eserindeki Özbek rivayetinde Tülek ismine rastlayamadýk ancak bunlarýn destanlarýn tam metni olmadýðýný da gözönüne getirmek gerekmektedir.

Bugün Tülekler arasýnda yaygýn olan Tülek destanýna (hemen hemen ayný) yakýn benzerlikteki bir destaný bulmaya muvaffak olduk. Bu bulduðumuz destana göre Tülek destaný bir Baþkýrd destanýdýr. Bu destana Baþkýrd destaný denmesinin sebebi Tüleklerin Baþkýrd egemenliði altýnda yaþamalarýndan olsa gerektir. Çünkü Tüleklerin Baþkýrd olduklarýna dair herhangi bir bilgiye hemen hemen hiçbir kaynakta rastlayamadýk.

Tüleklerin Baþkýrdlarla olan ilgisi ise onlarla coðrafi yönden çok yakýn olmalarýndan dolayýdýr. Nitekim tarihçiler Baþkýrtlarýn Urallarýn güneyinde Aral gölünün civarýnda yaþamlarýnýn sürdürdüklerini bildirmektedirler. Dolayýsýyla Tülekler devamlý olarak Baþkýrtlarla münasebet halinde olmuþlardýr. Bunun neticesi olarak da Tülek destanlarýna bazan Baþkýrd destaný adý da verilmiþtir.

Bu destana göre asýl önemli olan þey yurt ve vatan sevgisidir. Zaten destanýn asýl temasý da refahýn, saadetin, zenginliðin, malýn, þanýn ve þöhretin, her türlü kiþisel çýkarlarýn yurt, vatan ve millet uðrunda rahatlýkla ve seve seve feda edilebileceðini belirtmektedir.

Bu destaný Hüseyin Namýk Orkun "Türk Efsaneleri" isimli eserinde bu destanýn ilk defa Macar Bilginlerinden Prof. Prhöle Vilmos tarafýndan Selim Gerey Sultan'dan derlendiðini kaydetmektedir. Biz de bu destaný Mustafa Necati Sepetçioðlu'nun "Türk Destanlarý" isimli eserinden aynen naklediyoruz. Sepetçioðlu da bu destaný Hüseyin Namýk Orkun'dan aynen aldýðýný belirtmektedir.