EMEKLÝ DÝPLOMAT SELAHATTÝN ÜLKÜMEN'ÝN ANILARI ÜZERÝNE
Yakýn bir süre önce kitabevine gelen okuyucu; öðretim görevlisiymiþ. Ýkinci Dünya Savaþý yýllarýnda Türkiye'nin Dýþ politikasý konusunda, inceleme yaptýðýný bu konuda kendisine önerebileceðim bir kitap olup olmadýðýný sordu. Kendisine; “Evet hocam var, hemde iyi bir kitap var. Dönemin tanýðý bir diplomatýn anýlarý” dedim. Doçentlik tezinin konusu Ýsmet Ýnönü'nün dýþ politikasý, özellikle, Yahudilere karþý politikasý ve uygulamalarý üzerineymiþ. Emekli Diplomat Selahattin Ülkümen'in anýlarý: “Bilinmeyen yönleriyle Bir Dönemin Dýþiþleri” isimli kitabýný, Figen Haným'dan çok duymuþtum. Ýskenderun'da okuma imkaným olmamýþtý. Ýstanbul'da kitabý buldum ve okumuþtum. Hocaya yararlý olacaðýný düþündüm. Ýþte önerdiðim kitap, bu yazýyý yazmama neden oldu. Tek parti döneminin dýþ politikasý hep ilgimi çekmiþtir. Atatürk'ün, “Yurtta Barýþ Dünyada Barýþ” düþüncesininin ne kadar isabetli olduðunu, günümüzde yaþadýðýmýz olaylar göstermektedir. Ýnönü'nün: çocuklarý aç býraktým, ama babasýz býrakmadým, savaþ felakettir.. gibi ifadelerini hep duyardým. Türkiye'nin Savaþ'a girmemesini Ýnönünü'nün büyük bir baþarýsý olarak zamanýn tanýðý insanlardan hep duymuþumdur. Ne Ýngilizler ne de Almanlar Türkiye'yi savaþa sokabilmiþlerdir. 1939-1945 yýllarý arasýndaki geliþen olaylar ve savaþ þüphesiz ki, Türkiye'yi çok etkilemiþ ve içinde bulunduðumuz çýkmazýn da temel nedeni olmuþtur. Dönemin tanýðý, Selahattin Ülkümen anýlarýnda o yýllarý anlatmaktadýr. Kitabýnýn sunuþunda, çileli meslek hayatýnda haksýzlýklarla nasýl mücadele ettiðinin öyküsünü anlatmaktadýr. Ýyi insan olmanýn, çok deðil, tek þarta baðlý bulunduðunu, bunun da, kendinize yapýlmasýný istemediðiniz bir davranýþý baþkasýna yapmamaktan ibaret olduðunu anlatmaya çalýþmaktadýr. Sadece vicdanýnýn sesini dinleyerek, yetki sýnýrlarý içinde, Nazi zulmünden kurtardýðý insanlarýn minnet ve þükran dolu sözleri, onun için en büyük ödül olmuþtur. Kitap, 30 Ocak 1943'de Adana civarýnda, Yenice'de kör bir hatta çekilen beyaz trenin salonlu vagonunda, Churchill, Ýnönü'ye “Kuzeyinizdeki tehlike, iki yüz Alman tümenin Rus cephesine doðru kaymaya baþlamasý, güneyinizdeki tehlike ise Rommel'in Afrika cephesinde bin altý yüz mil geri çekilmesiyle ortadan kalmýþtýr. Ama Almanlar artan petrol gereksinimleri dolayýsýyla,”Drang nach osten; Doðu'ya baskýn planlarýný uygulamak isteyecekler, bu yüzden önümüzdeki 1943 yazýnda yeni bir harekata giriþeceklerdir...” açýklamasýný ve orada olup bitenleri de gözler önüne sermektedir.
Kitap sadece diplomatik anýlardan ibaret deðil. Hatay tarihine de ýþýk tutuyor. Kitabýn Hatay'la ilgililerini bölümlerini aktarmak istiyorum:
Hatay Davasý'nýn, silahlý mücadele dönemi, 20 Ekim 1921 tarihli Ankara Anlaþmasý'nýn yürürlüðe girmesiyle son bulmuþtu. Fakat, umutlarýnuý yitirmeyen Hataylýlar, bundan hemen sonra siyasi mücadeleye baþladýlar. Ýlk örgüt, düþman iþgalinden kurtulan, Adana'da þu kurucu üyeler tarafýndan oluþturuldu: Tayfur Sökmen, Rasim Yurtman, Samih Azmi Ezer, Ýdris Ülkümen, Nuri Aydýn, Þükrü Oðuz, Ferit Katipoðlu, Hoca Mustafa, Hacer, Ali Kurþuncu.
Bu Dernek, Hatay davasýný unutturmamak ve daima canlý tutmak için hiçbir gayreti esirgemez, hiçbir fýrsatý kaçýrmazdý. Örneðin Büyük Zafer'den sonra, 15 Mart 1923 tarihinde, Atatürk'ün ilk kez Adana'yý ziyaretinde, üstünde “Anavatana kavuþmayý bekleyen esir Antakya-Ýskenderun” yazýlý pankartlarla, bayraklarla karþýlama töreni düzenlenmiþti. Büyük kurtarýcý, bu canlý ve etkileyici tablo karþýsýnda durmuþ ve “ Kýrk asýrlýk Türk yurdu düþman elinde esir kalamaz” özdeyiþiyle, kurtuluþu daha o zamandan müjdelemiþt, bu sözler artýk, Hatay'ýn siyasi mücadele tarihinin bir simgesi olmuþtu.
Avrupa'yý Afrika'yý bilen yazarýn þu cümlelerini çok önemsedim: “Feodalite döneminde, kilse baðnazlýðý, derebeylerinin zulmü nedeniyle, güvenlik, adalet ve tolerans özlemi içinde bulunan Batý topluluklarý, Avrupa'ya yayýlmaya baþlayan Türkleri kurtaeýcý olarak karþýlamýþlarddý. Ne var ki, giderek Avrupa'da önce güzel sanatlarda baþlayan hümanizmayý, bilimde akýlcýlýk izlerken, osmanlý Ýmparatorluðu gerileme dönemine girmiþ roller deðiþmiþti.” Kitap araþtýrýcalarýn deðil, yakýn tarihe ilgi duyan ve öðrenmek isteyen herkesin baþucu niteliðinde.

Tanýtmaya çalýþtýðým aný kitabýný maalesef bulmak veya temin etmek oldukça zor. Kitap günümüze ýþýk tutacak önemli tesbitlere yer veriliyor. Kitap basýlýr ve tekrar okuyucuya ulaþýrsa, kitabýn kýsa süre içinde satýlacaðýný ve ilgi göreceðini düþünmekteyiz. Ayrýca Selahattin Ülkümen, edebiyatla, þiirle de ilgilenmiþ bir sanat dostu ve bir de þiir kitabý yayýnlanmýþ. Ýlerde þiirlerini de burada anlatmak ve paylaþmak dileðiyle...