Katý haldeki bir özdeki belirmenin firen etkileri saðlam ve kuvvetli olmakla katý halin enerji akýþlarý yani zamanlarý; adeta dururmuþ gibi oluþla durgun akarlar. Katý hal düzlemli özdeksel davranýþlar; demirden, cýva durumuna dek, çeþitli özellikli hal boyutlarýnýn içinde olurlar.

Iþýk hýzýnda akan enerji, ultra yüksek devingenlik içinde; görünmez olurlar. Özdek sývý haldeyken sývý durumun viskotesi (moleküler enerji akýþlýný) hayli ivmeli oluþtan ötürü hýzlý ya da, aðdalý durumlarýn akýþýna dek çeþitlilikteki giriþme ve giriþtirmelerin kendi özelliklerini gösterirler.

Su akýþlýný sizi sürükleyip yüzdürürken; aðdalý olan bataklýk akýþlýný sizi, çeker ve yutar. Bataklýk kendi giriþme yüzey olaylarýnýn çoðunu yutmakla; giriþtirmeyi kendi içindeki koþullarýyla belirlerler.

Üzerinde akým geçen tel bu akýma karþý direnç gösterir. Tel ve elektriðin elektronlarý arasýnda, direnç ile tel elektrik giriþmesi, firen dediðimiz sürtünme olaylarýný baþlatýrlar. Neden? Telin molekül hareketi tel içinde çok az yer deðiþir olmasýyla, yavaþtýr. Buna karþýn elektrik; saniyede yüz binlerce kilometre hýzla hareket eder.

Telin molekülü; elektrik elektron devinmeli hýza karþý, durgun ve devinmesiz gibi davranýr. Bu da tam bir eylemsizlik hareketidir. Yani firen etkili sürtünmedir. Yavaþ devinmeli tel molekülü, elektrik hýzýna karþý koyup; elektrik hýzýný durdurmak isterken; elektriðin hýz enerjisi de tel molekülü içine yansýyýþla tel molekülünü harekete geçirmek isteyecektir.

Bu demektir ki duran cismin durmak istemesine karþýn, hareket eden cisim de harekete devam etmek isteyecek. Bu iki zýtlýktan ötürü; çatýþma, çeliþme, sürtünme (firen) olaylarý baþlayacaktýr. Sürtünme demek, engellenen enerjinin; kendisine akýþ yapacak baþka yollar bulmasýyla akýþ yapmasý demektir. Hýzlý elektrik hareketinin bir kýsmý, telin molekül hareketine transfer olacaktýr.

Telin elektron hareketi içine yansýyan, telin molekül hareketi içine küple olan hýzlý elektik fotonu; tel içine transfer olan devinim; enerjinin bir akýþ yoludur. Her bir akýþ yolu ve akýþ türü de, hem kendi üzerine; hem çevresine baþka bir potansiyel durum ve efekt olmak, demektir. Ýþte birkaç efekt.

Tel ýsýnýr. Kimi durumlarda tel kýzarýr. Tel, kýzarmayla ýsý ve ýþýk verir. Telin çevresinde alan oluþur. Tel sargý biçimindeyken içinde akým geçiyorsa bu sargý etrafýnda EMK oluþur. Tel içinde ters hareketler oluþur. Dirençten ötürü tel kopar. Telde akým kesildiði andan itibaren bir süre tel içinde akým akmaða devam eder. Bu akým, sargý içinde akým geçerken sargý etrafýnda oluþan manyetik EMK’dan ötürüdür. Kesilen akýma karþýn tel çevresindeki EMK tel içine yansýr veya tel çevresindeki EMK tel içine kuplaj olur. Böylece çevreye yansýyan enerji, yeniden tel içine yansýyýþla akan enerjidir. vs.

Tel üzerindeki geçen akým olayýna bakarsak; telde bir giriþme vardýr. Tel ile elektrik akýmý giriþmiþtir. Elektrik akýmý tel içinde ve tel üzerinde akmak ister. Tel de bu akmaya karþý koyar, buna direnç (firen ya da sürtünme) diyoruz.

Tel, akýma nasýl karþý koyar? Bunu bir iki yönüyle belirteyim. Tel molekülü, akan elektrik akýmýndaki elektronlarla karþýlaþýp, çarpýþýrlar. Bu nedeniyle, tel elektronuyla elektrik elektronlarý arasýnda bir sürtünme baþlar. Bu hem bir geri yansýmadýr. Hem birbirine bir enerji aktarmadýr. Hem bir enerji kaybetmedir, vs. oluþla süreçler ayný anda beliriþle karþýlaþýrlar ve giriþirler.

Akan elektrik enerjili sürtünme, tel üzerinde; tel elektronuyla birlikte ýsý, ýþýk gibi enerji türlerine dönüþürler. Fren enerjisiyle kaybolan bir kýsým enerji, ýsý enerjisi oluþla çevreye yayýlýrken; yine bir kýsmý da ýsý enerjisi olarak elektron hýzlanmasýný artýrmakla ýþýk enerjisine dönüþen parlamayý yaparlar. Ortam karþýlaþmalý giriþmeye katýlýr. Tel ve elektrik bu sürtünme ile birbirinin foyasýný ortaya çýkarýr.

Iþýk enerjisi ortam giriþmesi içinde bunlarla kalmaz. Fotosentez olaylarýna katýlmaktan tutunuz da suyu buharlaþtýran enerji þekillerine dek, bir yýðýn süreç içi giriþme ve giriþtirmeleriyle tuzaklanýrlar.

Üzerinde akým geçen teldeki sürtünmeden, transferle (çarpýþmaktan ötürü molekül hýzlanmasý kazanan tel molekülü) devingenleþir. Böylece ýsýnan teldeki katý ve sýký baðlý molekül hareketi viskote benzeri molekül kayma ve yuvarlanmalarýyla, hýzlanýr. Bu hýzlanma içinde tel tüm þeklini bozmazsa da bir boy uzamasýný, tel genleþmesini mutlaka yapar. Bu süreçlerdeki olay, bir giriþmenin kendi üzerine etkisidir (yansýmasýdýr). Tel ergime yapabilir. Tel yanarak özellikçe bozula bilir de.

Teldeki boy uzamasý ve genleþmesi de; tel yüzey gerilimi ve yüzey geriliminin artmasý demektir. Siz bir torbaya kumaþ parçalarýný iyice basarak doldurursanýz, torba yüzeyi gerilir. Ýþte telde de olan budur.

Tele bastýrýlarak dolan ve telin yüzeyini geren þey; tel elektronlarýnýn sürtünme ve ýsý etkisiyle hýzlanýp telden kaçmak istemekle yüzeyine yaptýðý genleþtirme ve telin boyunu uzatan basýnçtýr. Yani tel iç hacminin armasýdýr. Hacim artýþýyla tel, kendi yüzeyini gerer. Telin içinde geçen akým ihmal edilse de, akým tel içinde bir alan kaplar. Bu kaplanan alanda tel yüzeyi gerilimine olacak minimal katkýyý verir.

Tel olaylaþmasý içinde ýsý, ýþýk, yüzey gerilmesi; kýzarma, boyunun uzamasý, telin genleþmesi vs. hem niceliksel deðiþmenin yeni yeni giriþme baþlanýþlarýdýrlar. Hem de “ tel olaylaþmasýnýn kendi üzerine kendi etkisidirler”. Isý ortaya koyan firen, ýsýnmasýndan dolayý firen tutmaz olur. Bu, firenin kendi üzerine kendi etkisidir. Bu türden giriþme durumlarda, telin; kendi olay ufkunun kendi üzerine bir etkisi olmakla, telin kendi olayýnda, kendisinin; etkilenmesidir. Yani kendi gölgesinin kendi üzerine düþmesidir.
Baþka boyut ve düzlem içinde akma

Kýsaca gerçek hayatta bir giriþme, firen etkisini ortaya koyar. Bu çarpýþmadýr þudur budur. Firen etkisi hem bir is transferidir. Hem enerjiyi çeþitli þekillerde akýtma durumu ortaya koyan durumdur. Hem kýsmen hareketi durdurandýr. Bu giriþme de firen etkisi birçok enerji beliriþ yol ve yöntemlerine dönüþürler.

Firen etkisi týkaç görevi yapar. Ayný anda týkaçlanan enerjinin de týkaca karþýn, týkacý aþan yeni kaçýþ yollarý ve yeni akýþ yollarý bulmasý demektir. Suyun kendisini engelleyen kayanýn üzerinde yuvarlanýp, çevresinde dolanmasý gibi. Bu dahi, akýþ yapan enerjinin týkacý aþmak için akan erkenin baþka boyut ve düzlem durumlu kendi olaylaþmalarý içine geçmesi demektir. Söz gelimi ýsýnan tel direnci içinde dirençle karþýlaþan akan enerji, ýsý ve ýþýk türü akýþlýnlar baþka düzlemli boyutun olaylarýna dönüþürler.

Ýþte direnç týkacýný aþmak için ýsý ve ýþýk gibi özellik kazanma durumuyla engellenen enerjinin kendi akýþýna devam etme durumuna özdeðin baþka boyut ve düzlem durumuna geçmesi diyoruz. Bu türlü baþka boyut ve durum, bambaþka yepyeni bir giriþmenin özellik baðýntýsýdýrlar.

Týpký sosyal elci totem alanlý, totem meslekli sosyal enerji akýþý; gruplar arasý iliþkiyi yasaklayan totem yasalardan ötürü týkaçlanýr, frenlenirler. Bu týkaç ve firen olan giriþme karþýsýnda sosyal enerji kazanç ve kayýplarýna uðrayýþla, akan sosyal enerji; kendisine yeni yol bulacaktýr. Bu yeni yol üzerinde akýþ totemi sosyal enerjinin viskotesi olacaktýr. Bu yol tarihi ittifaklar yoludur. Ýttifak üzerinde akan sosyal enerji; sosyo- toplumsa enerjisinin akýþýna dönüþecektir.

Bir elektron hareketi davranýþýnýn, baþka düzlem ve boyut içindeki giriþmesiyle; totem alanlý sosyal enerjiye dönüþmesini anlamanýn zorluðunu, kendi biliþti süreç evrimlerimden bilmekteyim. Organik düzlem süreçleri var olmadan sosyal enerji düzlemi oluþamazdý. Elektron davranýþlý özdeki enerji akýþý olmadan da, organik düzlem böylesi bir akýþý kotaramazdý. Tek yanlýlýk yoktur. Giriþme, iliþkinlik vardýr.

Tel içindeki elektriki, hareketin yavaþlamasý veya hareketin durmasý türü giriþme noktalý kesim yoðunluðundaki çatlak, patlaklarýn da kurtulma yapan bir kýsým kesim modülesi, ýsý ve ýþýk gibi enerji boyut durumlarýna dönüþürler. Enerji kaybedilir, enerji kazanýlýr. Elektrik akýmý enerji kaybederken; ýsý, ýþýk gibi devinme türüyle tel elektronu enerji kazanýr. Bunlar zayii oluþla kaybedilen enerjidirler.

Yani zayii (özdeðin bir durumuna göre özdeðin o durumunda harcama yapmasý, kayýp yapmasý) demek; elektriðin hep elektrik olarak, kalmamasý demektir. Elektriðin, ya da elektronun hep elektrik yükü olarak; alan olarak; kalamamasý demektir. Özdeðin bin bir hal içinde olmasý demektir. Bu týpký insan emek enerjisinin, ortam giriþmeli enerji türleriyle; bir düzlem içinde, otomobil olmasý gibidir.

Sürecek