QARABAÐLI SALEH BƏY

KLASSÝK ELMÝN ÇEVRÝLÝÞÝ.
DÜNYA PROBLEMLƏRÝNÝN HƏLLÝ – ÝNSANÝ ERANIN BAÞLANÐICI

Müəllifin klassifikasiyasý üzrə Yer planetinin geoloqo-sosioloji tarixi üç eraya bölünür. Birinci – planetin, cansýz məkanýn yaradýlmasý; Ýkinci – canlý aləmin, o cümlədən insanýn yaradýlmasý və Üçüncü – insaniyyət erasý.
Hesab edirəm ki, Ýkinci eranýn axýrý və Üçüncü eranýn baþlanmasýnýn tarixi məqamý gəlib çatýb və hazýrda bu keçidin elmi-nəzəri əsaslarýnýn və praktiki icra vasitələrinin yaradýlmasý tələb olunur. Köhnə – klassik elmdən prinsip, məqsəd və məzmunca tamamilə fərqlənən yeni, ÝNSANÝ elm (elmlər) sahəsinin yaradýlmasý problemi – MÝSSÝYASI bəþəriyyətin qeyrət elitasý qarþýsýnda qoyulmuþdur.
Missiyanýn icrasýnýn 1-ci mərhələsi bu sətirlərin müəllifi tərəfindən əsasən icra olunub – ümumbəþəri elmi-tədris və tərbiyə – insaniyyət dərsliyi yazýlýb, çap olunub; akademik elm səviyyəsində – Rusiya EA mötəbər Sibir Bölməsi və Azərbaycan MEA prezidiumlarý tərəfindən təsdiq olunub, Roma Papasý þəxsində Vatikan tərəfindən bəyənilib, dövlətə təqdim edilir, 8 cilddə, 3500 səh. (plan – 4000 səh.) elektron variantýnda.
Dərslik belə adlanýlýr: «DÜNYANIN TALEYÝ. Müsəlman Þərqi tərəfindən tərtib edilmiþ, Qərbin ali mənəviyyat zamini, Katolik kilsəsi tərəfindən qəbul olunan ümumbəþəri insaniyyət dərsliyi».
Bu adda, bu məzmunda, həcmdə, səviyyədə, bu qədər vacib və bu məqsədlə əsər minilliklər ərzində heç kim tərəfindən heç yerdə yazýlmamýþdýr.
Bu, təsadüf deyil və ola bilməz. Görünür, ciddi qanuniyyət sayəsində təyin və idarə olunan zərurətdir.
TALE – insan cəmiyyətinin taleyi – hər þeyin mənbəyi odur.
Tarix, mədəniyyət, məkan – coðrafiya, təbabət, həyat, ilahiyyət, sosiologiya, vəziyyət, onlarýn qanunauyðunluðu, elmi – Ýlahi təyinat əsasýnda əldə edilən yaxþý nəticələri və ya insani əməliyyat sayəsində baþ verən pis sonluqlarý təyin eləyən amil – TALEdir. TALE baþlanðýcdýr, bir nöqtədən intiþar edən þaxələrin – aspektlərin baþlanðýcýdýr.
Aspektlər bunlardýr:
a) olub keçmiþ dövran barədə xatirə – tarix;
b) bu inkiþafýn gediþatý – həyat;
c) həyatýn daþýyýcýsý olan bədən, onun normal vəziyyətinin saxlanmasý və müdafiəsi – təbabət (daha dəqiq – terapiya);
ç) əxlaq, onun formalaþmasý və tənzimatý – etika;
d) ilahi mənəviyyatýn insani təminatý – iman;
e) insanlarýn, xalqlarýn, dövlətlərin qarþýlýqlý münasibətləri, münasibətlərin təminatý və idarə edilməsi – sosiologiya;
f) məxluqatýn özünün və ictimai həyatýnýn tənzim edilməsi – varlýq qanunu.
Bütün aspektlərin birgə iþlənməsi, tənqidi dəyərləndirilməsi, uzlaþdýrýlmasý, nizamlanmasý qarþýya qoyulan məsələnin – MÝSSÝYANIN icrasý, yeni, ümumdünya əxlaqýnýn yaradýlmasý və iþləməsi üçün bazisdir.
Missiyanýn məðzinin, özülünün yaradýlmasý, onun icrasýnýn əsas, ən mürəkkəb və vacib mərhələsidir. Bu aðlasýðmaz miqyasda və keyfiyyətdə iþ, yeni elm sahələrinin yaradýlmasý fövqəlinsan səviyyəli əməliyyatdýr.
Bu mərhələ, hər þeydən əvvəl, üç yeni elmin yaradýlmasýný tələb edirdi və üç, tamamilə yeni elmin əsasý qoyuldu. HUMANÝSTÝKA – insani təfəkkür haqqýnda elm, GERONTOETÝKA – gerontologiya (bioloji sahə) ilə etika (humanitar sahə) elmlərinin birləþməsi və BƏYTERAPÝYA (dərmansýz, ən effektiv üsullarla müalicə) elmi-tədris fənnləri yaradýldý.
Bunlardan əlavə üç klassik «elm» kökündən dəyiþdirildi, onlar subyektiv, yəni elmdən kənar haldan, obyektiv – elmi fənnlər halýna gətirildi: klassik (siyasi) sosiologiya – ELMÝ SOSÝOLOGÝYA ilə, müxtəlif dini teologiyalar – ümumi ELMÝ TEOLOGÝYAYA ilə, klassik ədəbiyyatþünaslýq – kompleks janrlý ədəbiyyatþünaslýqla (BƏYƏDƏBÝYYATla) əvəz olundu.
Bu azman əməliyyatýn nə demək olduðunu adi düþüncə ilə təsəvvür etmək mümkün deyil. Bu iþi bir neçə dünya akademiyasý birlikdə görməli idi; görməyib, görə də bilməzdi. Bunu, bütün («humanitar» adlanan) elmlərin problemlərini və onlarýn birgə məðzini, məhz bir þəxsin, həqiqi elm adamýnýn təfəkkürü dərk edərək məsələni həll edə bilərdi.
Bu, görünməmiþ iþ – DÜNYANIN TALEYÝnin elmi təyinatý LAYÝHƏSÝnin yaradýlmasý MÝSSÝYAsýnýn icrasýdýr.
Əlavə iþlər barədə kitabda deyilir [«Dünyanýn taleyi», I, III, VII, VIII c. bax].
Cəmisi 23 il ərzində, tək bir nəfər, köməksiz və rəðbətsiz, hətta rəsmi cəmiyyətdən qeyri-rəsmi surətdə təcrid vəziyyətində, 70-92 yaþ intervalýnda, ikinci qrup əlil tərəfindən, yeganə gəliri pensiya olmasý þəraitində bu iþlərin görülməsi… Bu, kəmiyyətcə fantaziya, keyfiyyətcə möcüzə ola bilər. Ancaq, nə edəsən – hamýsý sənədlidir və təsdiq olunub – möcüzə yoxdur.
Nəticə nədir? Dünya ictimai elminin ən dəyərli, ümumbəþəri, yalnýz sülh və həyat üçün, yəni yalnýz xeyirə iþləyəcək 15–20 dünyəvi kəþf, onlarla ixtira… Bu, adi, hətta böyük bir elmi nailiyyət deyil. Dahilik də deyil. Ümumiyyətlə insana, hətta ən dahi þəxsiyyətə müyəssər olan əhvalat deyil. Bu bir adamýn imkanlarýndan o qədər artýqdýr ki, mən bunu qeyri-adi bir vergi hesab edirəm: təbiətdən, dövrandan, tarixin məqamýndan.
Və hansý kəþfləri? Hamýya lazým olan – heç kimə məlum olmayan, çox sadə və çox vacib kəþfləri! Fizikadan – təbabətə, ilahiyyətdən – kimyaya, terapiyadan – ədəbiyyatþünaslýða, kalorimetriyadan etikaya, gerontologiyadan – termodinamikaya qədər… Bunu bir þəxs edə bilərmi? Həm də sadəcə tədqiqat yox, hamýsýnda kəþf, bu günün problem məsələlərinin həlli, əvvəlki vəziyyətdəkilərdən fərqli, üstün, effektiv.
Baxýn, hələ əvvəlki, öz ixtisasým, fiziki kimya və fizika sahəsində:
1. Daim artan tələbat üzrə – temperaturun ölçülməsi dəqiqliyinin artýrýlmasý - +0,0001 dərəcə [V Beynəlxalq Temperatura Simpoziumu, SSRÝ-dən (bütün tarixdə) ilk və yeganə məruzə, Vaþinqton, 1971, çapý – Pittsburg, 1973].
2. Bomba kalorimetriyasý elm istiqamətinin kompleks yaradýlmasý – apparatura, metodika, hesabat – ilk dəfə. Beynəlxalq monoqrafiyada çapý (Moskva).
3. Kimyanýn yeni era maddələrinin, silikonlarýn termokimyasý [çapý: Amsterdam, London, dəvətlə(!), 1968; 1970].
4. Atmosferə hissiyyatlý yeni, toksiki maddələrin, silisium-xlor üzvi birləþmələrinin rektifikasiyasý – ultra təmizlənməsi [Baký, Vaþinqton, 1970].
5. Silisium-xlor üzvi birləþmələrinin manipulyasiyasý [Berlin, 1968].
6. Yüksək hissiyyatlý dinamik bomba kalorimetrinin kəþfi, qurulmasý [Baký, Moskva, Nyu-York, 1969, 1970].
7. Kalorimetrik bombada partlayýþla silisium üzvi birləþmələrinin yandýrýlmasý [Baden, Avstriya, Konfransýn əsərləri, 1973].
8. Eksperimental termokimyaýnýn ən yeni nailiyyətləri (müəllifin þəxsi rubrikasý) əsərlər seriyasý [Nyu-York–London, 1970, 1980…].
Bu istiqamətlərdə digər məruzələr, məqalələr çap edilmiþdir [Moskva, Heydelberq, Monpelye, Varþava, Stokholm, Ann-Arbor (ABÞ), Mançester…], monoqrafiyalar nəþr etdirmiþdir – Moskva, Nyu-York, Vaynhaym, Kembricdə. Elmi məqalələrin ümumi sayý 200-dən çoxdur; bütün irimiqyaslý iþlər həmmüəllifsizdir.
Sintetik vitaminlər sənayesi qurðularýnýn hesablamalarý üçün termodinamik parametrlərin təyinatý [Moskva], kosmik raket yanacaqlarý dozirovkasý, kosmik raketin üst örtüyü üçün kompozisiyalarýn dəyərləndirilməsi, təyinatý [qapalý, müqavilə üzrə].
Bütün iþlər müdiriyyətdən mümkün qədər gizlədilmiþdir, çünki müdriyyət – Akademiyanýn prezidenti, kəmsavad akademik Həsən Abdullayev əsəbiləþirdi – nə üçün onun familini əlavə etməmiþəm…
* * *
1990-cý ildə pensiyaya (məqsədlə!) çýxýb, humanitar elmlər sahəsinə keçdim. Bu dövrdə görülən iþlər barədə.
1. Hər þeyin baþlanðýcý – ALLAHIN VARLIÐInýn birmənalý sübutu
a) elmi-nəzəri, atom-molekulyar nəzəri fizika və molekulyar biologiya elmlərinin son nailiyyətləri əsasýnda, b) praktiki-təcrübi – aðrý və endogen nasazlýqlarýn vacibliyi əsasýnda və onlarýn istifadəsi ilə yeni, dərmansýz, çox effektiv müalicə üsullarýnýn kəþfi ilə.
Heç olmasa bu barədə TV-də deməyə icazə verə idilər ki, zillət çəkən xəstələr xilas olunaydý.
Birmənalý nəticə. Yaradýcý və Ýdarəedici Varlýðýn olmamasý Kainatýn mənþəini və varlýðýný mümkünsüz edərdi. Vahid, əbədi, hər þeyə qadir ALLAH VAR.
Burada təəccüb və təəssüflə qeyd etmək lazým gəlir ki, özünü «allahsýz» (ateist) adlandýran adamlar da olur. Bunun obyektiv əsasý yoxdur, subyektiv səbəbləri var: kəmsavadlýq, yəni filosofluq, kəmvicdanlýq, yəni inqilabçýlýq, zalýmlýq, yəni diktatorluq. Düz adam və ya alim səviyyəsində bilik sahibi «allahsýzam» deyə bilməz.
2. VARLIQ QANUNU. Müqəddəs Qurani-Kərimin üç – «Yasin», 36/36; «Loðman», 31/10; «Taha», 20/53 ayəsinə əsasən, bütün cansýz və canlý məxluqatýn mövcudiyyətinin yeganə, təbii-Ýlahi qanunun məðzi dərk edilmiþ, ifadəsi tərtib edilmiþdir:
POLYAR MÜXTƏLÝFLÝKLƏRÝN CÜTLƏRDƏ VARLIÐI – PARÝTETÝ.
ПАРИТЕТ – ПА́РНОЕ СОСУЩЕСТВОВАНИЕ ПОЛЯРНЫХ РАЗНОСТЕЙ.
PARITY – PAIR COEXISTANCE OF POLAR DÝFFERENCES.
PARÝTӒT - KOEXISTENZ POLAREN VERSCHIEDENHEITEN ÝN PAAR.
Varlýq qanununun əlavə təyinatlarý da kəþf edilib (dialektikada bu dəqiqləþdirmələr yoxdur), təqdim edilir – cütlüyü təþkil edən fərdlərin hərəsinin öz rolu, vəzifəsi, xüsusiyyəti var və bu xüsusiyyətlər də polyar müxtəlifdirlər (ətraflý bax: cild VII - Humanistika).
Bəþəriyyət bu əsas qanunu bilməmiþ, yaranýþýndan indiyə qədər obyektiv Ýlahi qanun əsasýnda yox, subyektiv siyasi «qanunlar»ýn hökmü ilə yaþamýþdýr.
N.Makiavellinin siyasət barədə fəlsəfi fikirləri yanlýþ, hətta cinayət tərkiblidir; daha sonra Hegelin və Marksýn dialektika adlandýrdýðý «qanun», həmçinin, qanunsuzluðu – mübarizəni «qanuni»ləþdirmiþ, Allahýn rədd etdiyi müharibəni «zəruri» elan etmiþdir.
Dialektikanýn əsas qanunu – «Ziddiyyətlərin vəhdəti və mübarizəsi» hamýný və hər þeyi ziddiyyətlərə, düþmənlərə ayýrýr və onlarýn daimi mübarizəsini elan edir. Dialektika – həqiqətə bənzəyən yalandýr, insanýn əleyhinə, Allahýn həyat qanununun əksinə – iblis qanunudur.
Mən makiavellizmi, marksizmi, ümumiyyətlə fəlsəfəni, o cümlədən dialektikaný inkar edirəm, əlbəttə, obyektiv elmi sübutla. Onlarýn əvəzinə Humanistika elmini, Varlýq qanununu təqdim edirəm (bax: VII, VIII cildlər).
Bununla da ƏXLAQ dəyiþir: þər – qanunsuzluq, xeyir – ümumi qanun statusunu alýr, müharibə əvəzinə sülh, tarmar əvəzinə insani həyat təqdim və tədbiq olunur.
Bu arzu edilən fantaziya deyil, elmi qanun əsasýnda iþlənmiþ real LAYÝHƏdir. Bu reallýq Avropada təsdiq olunub – orada 70 ildir müharibə yoxdur.
Tarixin ən böyük kəþfi – Humanistika elmi Ýlahi VARLIQ qanununa əsaslanýr.
Ümumiyyətlə klassik «humanitar elmlər sahəsi»nin obyektiv, yəni elm olmadýðý sübut edilmiþ və bütünlükdə bu sahənin, o cümlədən fəlsəfə «elmi»nin elmlər siyahýsýndan çýxarýlýb, hansýsa bir hobbi statusuna keçirilməsi əsaslandýrýlmýþdýr. Subyektiv «Humanitar elmlər sahəsi» əvəzinə mən yeni, obyektiv «Ýnsani həyat elmləri sahəsi»ni təqdim edirəm.
Fəlsəfənin bəþəriyyətə heç vaxt heç bir xeyiri olmayýb (məndən əvvəl bunu Frənsis Bəkon demiþdir), ziyanlarý isə olub – çox…
3. Allahýn Məhəmməd Peyðəmbər tərəfindən þərh edilən 99 adlarýndan biri – 47-cisi – «Əl-Həkim – hökm sahibi» adý əsasýnda, aðrýlarýn lazým və vacib olma hikməti üzrə, təcrübi üsulla 20-yə qədər nasazlýðýn, aðrý xəbərdarlýðý əsasýnda, müalicəsi – götürülməsi üsullarý kəþf edilmiþdir (Bax: «Dünyanýn taleyi», cild V, «Bəyterapiya»).
* * *
Bəþəriyyət düþünməlidir: bütün bunlar bir adamýn, məsələn, Saleh BƏYÝN nailiyyəti ola bilərmi? Mənim fikrimcə – yox. Bunlar tarixin təyin olunmuþ anýnda Allahýn bəþəriyyətə göndərdiyi təlimatlardýr, vəsaitdir, daðýlmaqda olan insan cəmiyyətinin istifadəsi və xilasý üçün Onun göndərdiyi ELMdir.
Bu gündən dünyanýn bütün akademiyalarý bu elmlə məþðul olmalýdýr və ümid edirəm ki, olacaqdýr. Köhnə elmlər gedir arxivə.
«Dünyanýn düzəldilməsi» – «daimi» problemin həlli missiyasýnýn 1-ci mərhələsi, əməliyyatýn icrasý elminin yaradýlmasý artýq edilib, LAYÝHƏ iþlənib, yazýlýb, nəþr edilib, təsdiq olunub – rusiya EA və Azərbaycan MEA tərəfindən, dəyərləndirilib – Roma Papasý tərəfindən.
Ýkinci mərhələ «Dünyanýn taleyi» kitab-Layihəsinin dünya dillərinə tərcümə etdirilməsi və dünya ictimai-elmi cəmiyyətinə çatdýrýlmasýdýr. Bu iþin, hələ ki, Layihə müəllifi saðdýr, edilməsi asan və effektiv olardý.
Üçüncü mərhələ – Layihə-kitabýn bütün ölkələrdə tədris prosesinə daxil edilməsi olacaqdýr. Ýnsaniyyət tərbiyəsi bəþəriyyətin əsas vəzifəsi və iþi olmalýdýr.
Beynəlxalq statuslu СО РАН – Rusiya Elmlər Akademiyasýnýn Sibir Bölməsi «Dünyanýn taleyi» 10-cildlik, 4000 səhifəlik bu əsərə verdiyi 64 səhifəlik kitabça-rəyində þərh edir: «Dünyanýn taleyi» – tarixin dönüþ kitabýdýr…» Mənim təyinatým isə belədir:
Dünya tarixinin ən böyük və vacib kəþfi – beynəlxalq sülh və əmin-amanlýðýn obyektiv, qanuni, real və sadə yolla təmin edilməsi elmləri kompleksi – yaradýlmýþdýr. Bu, LAYÝHƏdir. Tarixdə ilk dəfə.
(Elm budur, “postmodern” və ya “Þah Abbas barədə məqalə” – yox).
LAYÝHƏnin icra edilməsi, yəni yazýlý elmin praktiki əmələ çevrilməsi – dünya probleminin həllinin əsas mərhələsi hələ baþlanmayýb.
Bu iþi Dövlət səviyyəsində – beynəlxalq xəbərdarlýq þəraitində, Dövlət baþçýsý edə bilər və etməlidir. Hər dövlət baþçýsý yox, elmi dərk edən, milli iradəsi və rəðbəti olan baþçý etmək istəyər və edər.
O þəxs tarixin ən müdrik dövlət baþçýsý adýnýn sahibi olacaqdýr – qýrðýnlý hərbi gücünə görə yox, xeyirli elmi müdrikliyinə görə. Və gələcək nəsllər, hamý onun ruhuna dua oxuyacaqdýr.
Bəs xalq?
Xalq yalnýz bunu bilməlidir ki, HUMANÝSTÝKA elmi onundur, onun xilasý, gələcək səadəti üçündür dünyanýn bütün xalqlarý ilə birlikdə.
Müəllif nəyi vardýsa hamýsýný qoyub “Dünyanýn taleyi”nə. Bircə ümidi qalýr – tarixin Böyük xeyriyyəçisini tapmaq, onunla birlikdə dünyanýn Üçüncü – Ýnsani eraya qapýsýný açmaq.


Qarabaðlý Saleh Bəy,professor,
elmi sosiologiyanýn banisi.