Eskiden bir kuþ dili vardý ki insanlar baþkalarýnýn anlamasýný istemediði þeyleri özellikle çocuklarýnýn yanýnda konuþacaklarý zaman her hecenin baþýna -per-getirerek konuþurdu. Bu kimi zeki çocuklar için erken þifresi çözülen teknik anne-baba tarafýndan hala iþe yaradýðý düþünülerek kullanýlýrdý. Per-kür ,Per-taj, hakkýnda çok konuþulan, çok yazýlan “özel” bir o kadar “umum” olan bu konu üzerinde ahkam kesecek deðilim. Beni okuyanlar bilir bunun yerine bir öykü anlatmayý tercih ederim. Yine öyle yapacaðým.
“ Ýnsaný insan yapan tartýþma becerisidir. Doðrulama eðilimi (confirmation bias)(doðrulamada taraflýlýk),bilimsel ve somut verilere karþýn, beyninizin yalnýzca önyargýlarýnýzý destekleyen bilgileri ayýklayýp seçmesi anlamýna gelir. Yani Türkçe meali insanlarýn inandýklarý þeyleri (diðer bir deyiþle zihinsel þablonlarýný)taraflý bir þekilde doðrulama eðiliminde olmalarýna iþaret eder. Son 20-30 yýl içinde doðrulama eðiliminin düþünce sakatlýklarýndan yalnýzca biri olduðu psikologlar tarafýndan kabul görüyor. Yaþam boyu yapmaya çalýþtýðýmýz þey , sezgilerimiz ve içgüdülerimizi haklý çýkarmaya uðraþmak ve aldýðýmýz kararlarýn doðruluðuna diðerlerini ikna etmeye çalýþmaktýr. Hiçbir zaman en doðru sonuca ulaþmak için çaba harcamayýz. Kýsaca ahlaki tartýþmalar, ahlaki doðrularý ortaya çýkartmak için yapýlmaz; bunlar ahlaki açýdan insanlarý ikna etmek için geliþtirilmiþ bir araçtýr. ”New Scientist;Türkçesi Reyhan Oksay
PER-KÜR ;PER TAJ

Yorgunum dökülüyorum. Banyonun yolunu mu tutsam, yoksa yataða kendimi teslim mi etsem karar veremedim. Aldýðým ilaçlarýn da etkisiyle sarhoþ gibiyim. Yorgunluk her zaman ki gibi aðýr gelmiyor. Daha bir katlanýlabilir oluyor onlarla. Kemiklerimin artýk hareket etmek için isyan eden kaslara diretmesiyle son hamleyle kendimi yataða atmayý uygun buldum. Bedenimin altýnda baðýran banyo ördeðini saymazsak sabah kadar hiçbir þey duymadýðýma hatta yerimden ayrýlmadan yattýðýma yemin edebilirim. Böyle yorgun yatmanýn en kötü yaný sabah kalktýðýnýzda her tarafýnýzýn yattýðýnýz zamankinden daha kötü aðrýmasýdýr. Aynaya bakýp yüzümün saðýný solunu çekiþtirmeye çalýþtým ayýlmak için banyodan baþka çarem kalmamýþtý. Geç kalma endiþesi ve minibüsle týngýr mýngýr gitme eziyetine aldýrmadan kendimi ýlýk suya býraktým. Su bedenimi bir sarmaþýk gibi sarmaya baþladýðýnda elektriðin bir süre sonra gidip suyun soðumaya baþlamasýyla, amacým olan ayýlma nöbetine daha çabuk girmiþ oldum. Aslýnda hayat da böyle deðil miydi insanlar ancak olaðan dýþý durumlarda hastalýk, ölüm, kaza vs anlarýnda ancak hayatlarýnýn ne kadar önemli, buna oranla ne kadar monoton ve deðersiz þeylerle geçirdiklerini düþünmezler miydi? Ben sýcak suyun önemini bir kez daha kavramýþtým. Günlerdir eve yiyecek almadýðýmdan dolapta bayatlamýþ etimek ve yarýsý kesilmiþ limondan-ki dýþarýda kalsa küçük sinek üþüþürdü-baþka hiçbir þey yoktu. Etimek onu yýllar sonra hapsolduðu yerden kurtaracaðým umuduyla sevinirken limon yarýsýný çoktan kaybetmiþ olmanýn verdiði hüzünle orada bir süre daha kalmak istiyordu. Ben ise dýþarýdaki gürültülere kulak kabartmak isterken gerek kalmadan kapým çalýndý. Kapýcý aþaðýda kavga çýktýðýný komþumuz olan çiçekçi amcanýn yaralandýðýný, bakmamým iyi olacaðýný söyledi. Hemen çok istekli olmasam da limon ve etimekten ayrýlarak aþaðýya doðru merdivenleri inerken yanýmda gelen kapýcýdan, hiç alýþýk olmayan parfüm kokularý geliyordu. Hiç de öyle ucuz parfüm kokusu gibi deðildi ama þimdi ne olduðunu da soramam ki .Neyse gerçekten de Hamza Bey bir seksen yerde uzanmýþ dinleniyordu adeta. Caným onun yanýna yatýp yarým býraktýðým uykuyu tamamlamak istese de, ayaðýmý çarparak çömeldiðim kaldýrýmda neyi olduðunu anlamaya çalýþýrken onun elimi tuttuðunu hissettim. Dedeme bir þey olmasýn lütfen yardým edin, derken gözlerimi kendisinden ayýrmamam için ellerimi lafý bitinceye kadar býrakmadý. Ýþe geç kaldýðýmý farkettim. Servis çoktan gitmiþti. Bir Allahýn kulu da aramadý servis arkadaþlarýmdan; yahu kardeþim bak neredesin uyuyamý kaldýn servis geldi gitti. Ne kadar önemseniyorum onu da bu kýsacýk ve önemsiz anda algýladým. Neyse adam yere düþünce baþýný çarpmýþtý. Önemli bir þey olmadýðýný düþünmeme raðmen bir röntgen çekilmesi gerektiðini söyledim. Adamýn burada kimsesi olmadýðýný, kýzýnýn da torununu ne cesaretle dedesine býraktýðýný, çocuklarýnýn hayýrsýz evlatlar olduklarýný, diðer ikisinin aylarca kendisini aramadýðýný, kýzýnýn da arada sýrada torunu býrakýp iþlerini halletmesi gerektiðinden iþi düþtüðünde babasýný bulduðunu yakýn komþularýmýzdan öðrenmek zorunda kaldýðýmda artýk iþ iþten geçmiþti. Arabamý kredi ile ev alýrken satmam neticesinde, taksiye atlayarak çalýþtýðým özel sektör hastanenin yolunu tuttuk. Amacým ikinci bir yola düþme derdi olmadan iþime gidebilmekti. On altý –On dokuz yaþlarýnda tahmin ettiðim bitirim kýz beni sürekli gözleri ile teftiþ ediyordu. Çok yakýþýklý olduðum söylenemezdi ama çok çirkin de deðildim ama o kýzcaðýza göre hayli yaþlý idim. Meðerse bu benim düþüncemmiþ tabi ki.
Amca, kýsa bir kontrolden geçtikten sonra serbest býrakýlmadan yirmi dört saat uyumamasý gerektiði söylendiðinde ki yüz ifadesi bir aylýk ömrünün kaldýðýný söylediðimiz insanlardaki gibi idi. Þimdi kaldýrýmda boylu boyunca rahat bir þekilde uzanmasýný anlayabiliyordum. Sabahtan beri hiçbir þey yemediðimi farkettiðimde öðlen olmuþtu. Hazýr tabldot yemeklerinden yemek için kuyruða girdiðimde dedenin torununun arkamda olduðunu farkettim. Dedeme biraz bahçede oturmasý gerektiðini söylediklerinde ben de biraz yemek almaya gemiþtim. Belki atýþtýrýr diye. dediðindeki yüz hatlarý muzýr ifadelerle doluydu. Hiç önemsemedim. Karnýbahar ,makarna ve yoðurttan oluþan menüyü alýp masaya doðru giderken birden midemin bulandýðýný hissettim. Yaramaz kaslar iþ baþýndaydý yine. Tabaðý masaya býrakarak lavaboya elimi yüzümü yýkamaya gittiðimde kýzýn arkamdan tuvalete geldiðini farketmemiþtim. Yüzümü yýkayýp aynaya bakmak üzere baþýmý kaldýrdýðýmda korku filmlerindeki gibi sarsýldým. Ne de olsa sessizce arkamdan gelmiþti. Benim böyle korktuðumu görünce eliyle meþhur hemþire sus’unu yaptý. Baþka zaman olsa karnýmý kasa kasa gülerdim bu ana. Ama þu an gülecek deðil gülünecek bir pozisyonda idim. Ne iþin var senin burada demeden .Kendisinin çok önemli bir konu hakkýnda benimle konuþmasý gerektiðini burada olmayacaðýný iþ çýkýþýnda benimle Üsküdar’ daki Köþe Cafe’de buluþacaðýný söyledi. Zaten düzgün, karýþýk hayatýmda hiç kaldýracak halim yoktu böyle zahmetleri. Ama ayaklarým beni dolmuþ duraðýna götürdüðünde çoktan þoförün sinirli sinirli arkaya ilerleyelim bayanlar baylar nidalarýný dinlemeye baþlamýþtým. Oturacak yeri býrak ayakta bile duracak yer yokken, böyle demelerini alýþkanlýklarýna baðlýyordum. Hem milletin o demeden artýk geriye gitmemesine, hem de adamýn bazen araba boþken bile böyle demesini baþka ne sebepten olabilir ? O kadar robot yaþamaya baþladýk ki aslýnda bilmeden .Çoðumuz bunu anlamadan mezara giriyor belki de.
Üsküdar’a geldiðimizde biraz sonra görmeyi hayal ettiðim kýz kulesi bile, zerafetini yitirmiþti heyecanýmdan. Benimle ne konuþacaktý ki bu kýz. Çok geçmedi. Sandalyeleri oyuncak bir araba hýzýnda sað sol yapýp bana ulaþtý. O sabah ki masum kýzdan eser yoktu yüzünde. Ciddileþmiþ belki on yaþ daha yaþlanmýþtý. Dört beþ saatte bir insan metabolizmasý bu kadar hýzlý çalýþabilir miydi? Ýnanýlmazdý. Yanýma oturduðunda garson herhalde onunla beraber masaya gelmiþ. Ne istediðini sorduðunda buz gibi bir bardak su istedi bana bakmadan ellerine bakarak. Bir an ellerinin de kirli de onlarý yýkacaðýný düþündüm.
-Neymiþ derdin bakalým ufaklýk?
-Acilen kürtaj olmam lazým?
-Ne benle ne alakasý var ben doktorum ebe deðil ?
-Lütfen bugün dedeme ne kadar yardýmsever davrandýðýnýzý gördüm.
-O baþka bir durumdu bu baþka bir durum.
-Eðer siz yardým etmezseniz baþka yollara baþvurmak zorunda kalacaðým.
-Baþýma ne iþler açtýðýmýn farkýndaydým. Ama bazen siz seçilmiþ biri olursunuz ne yaparsam yapayým bu iþ artýk yapsam da yapmasam da bana bir suçluluk duygusu yükleyecekti.
Ona bir telefon numarasý verdiðimde bu iþi az çok hallettiðimi düþünmüþ rahatlamýþtým. Beni bir daha aramamasýný söylediðimde aslýnda iþi bitince beni arayýp sað salim bu iþten kurtulduðunu duymak istiyordum. Ama bu kadar ilgili olduðumu anlamasýný istemedim.
Eve doðru giderken nasýl olsa dedesinin evini bildiðimden bir süre sonra oraya gider çaktýrmadan sorarým diye düþündüm.
Ancak ertesi gün , yerel bir gazetede genç bir kýzýn hamile kalmasý üzerine kendi kendine metodlarla çocuðu düþürmeye çalýþýrken canýndan olduðunu okudum. Ýçimde kaynar sularýn buz gibi taþlara döküldüðünü hissettim. Bir süre sonra hepimizin gençken yaptýðý hýrsýzlýklar, söylediði yalanlardan bir farký olmadýðýný hissettim onun için bunlarýn. Ama toplum yerleþen ve asla koparamadýðýmýz tabulara o kadar yapýþmýþtý bedene, sök sökebilirsen.

Iþýk verirseniz karanlýk kendiliðinden yitecektir. Erasmus








Iþýk verirseniz karanlýk kendiliðinden yitecektir. Erasmus