PANORAMÝK FETÝH

Hasan TÜLÜCEOÐLU

Ýletiþim ve bilgilenmede internet, taþrada bulunmanýn dezavantajlarýný kaldýrmakla birlikte Ýstanbul’da bulunmak elbette artý bir avantajdýr.

Nerede olursak olalým internet sayesinde tüm dünyadan anýnda haberdar olabilmekte, istediklerimizle hemen iletiþime geçmekteyiz. Bu sayede 2009’da açýlan ‘Panorama 1453’ten haberdar olmuþken benim için bu mekâný görmek taþra dezavantajýndan dolayý iki yýl gecikti.

Üniversite öðrenciliðimde taþradan 303 otobüslerle gelip indiðim Topkapý otogarýnýn izlerini ararken çocuklarla birlikte Panorama 1453’ün kümbet görünümlü binasýnda buldum kendimi.

Panorama müzesine girdiðinizde, ÝBB Kültür A.Þ.’nin internet sitesinde açýklanan “ÝSTANBUL 1453 Panoramik Müzesi’ndeki çalýþmada resmin bittiði yer diye bir þey olmadýðý için, resme bakan kiþi optik alýþkanlýklarýyla eserin gerçek boyutlarýný kavrayamayacaktýr. Ýzleyici, platforma çýktýðý anda 10 saniye kadar sürecek bir þok yaþamaktadýr. Bu durum, resmin gerçekliðini ve boyutlarýný kavramayý saðlayacak referanslar, baþlangýç ve bitiþ gibi dayanak noktalarý bulamamanýn þaþkýnlýðýdýr. Burasý insana, kapalý bir mekâna girildiði halde, bir þekilde tekrar üç boyutlu dýþ mekâna çýkýlmýþ duygusunu yaþatmaktadýr.” olgularýný aynen yaþýyorsunuz. Ýlk giriþteki o on saniyelik þaþkýnlýk zaten sizi büyülüyor.

Bir gökyüzü algýsýnda yerleþtirilen resimlerle ve ses efektleriyle Ýstanbul’un fethi ifade edilmeye çalýþýlmýþ. Geri fonda sürekli çalan mehter en baþta size geçmiþ ve fetih duygusunu veriyor. Gerilerde nizamlý þekilde yer almýþ yeniçeri ordusunu mehterle daha bir canlandýrabiliyorsunuz. O an fetih için surlara hücuma hazýrlanýyorlar. Ordularýn önündeki Fatih resmi, ders kitaplarýnda Fatih’in Ýstanbul’a giriþi resminin benzeri olmasý surlara saldýrý hazýrlýðýnýn gerçekliðini biraz bozuyor. Zihninize yerleþtirilen tarih anlatýmýyla burada resmedilen tarih bu resimde çeliþiyor ve savaþýn ortasýnda duygunuz birden bozuluyor. Ýstanbul fethedilmiþ, surlarýn içine geçilmiþ ve Rum kýzlarýný Fatih’e çiçek vermeye çalýþýrken hayal ediyorsunuz.

Marmara tarafýnda surlarýn hemen yanýnda top ateþleyen, yaralý askerlere yardýmcý olan askerler size sur gerisinde zorlu bir mücadeleyi anlatýyor. Sol tarafýnýzda Edirnekapý tarafýnda resmedilen süvariler hiçte bizden yeniçeriden biriymiþ görüntüsü vermiyor. Ortaçað Hýristiyan þövalyelerini daha çok andýrýyor. Surlara Yeniçeriler mi, Hýristiyan ordularýmý saldýrýyor bir türlü çýkaramýyorsunuz. Gemilerin karadan Haliç’e indirilmesi ise çok gerilerde siluet gibi resmediliyor.

Tarih kitaplarýnda vurgu ve tüm ayrýntýsýyla anlatýlan Ulubatlý Hasan’ýn surlara bayraðý dikmesini, diktikten sonra þehit edilmesini, Topkapý surlarý önündeyken hatýrlýyorsunuz ama gördüðünüz resim tarih anlatýmýndan yine uzak kalýyor. Surlarýn tepesinde çok uzaklarda ayakta çok rahat bayrak direðini dikmiþ belli belirsiz bir Ulubatlý Hasan’la karþýlaþýyorsunuz. Surlarý aþma mücadelesindeki askerlerde nedense ben yeniçeri askeri pek göremedim. Resmedilen askerler yeniçerilerden, Anadoluluktan çok uzak duruyor. Bayraklarýn çiziminde üzerindeki þekilden adeta bilerek kaçýnýlmýþ; ne hilale ne haça benziyor. Bayraklar üzerine belli belirsiz siluetler yerleþtirilmiþ. Yanýlmýyorsam o gün Osmanlýlar hilal resmi içeren bayrak kullanýyorlardý. Nafile burada resmedilen hiçbir bayrakta hilal izini dahi göremedim.

Dairesel bu mekanda hemen etrafýnýza yerleþtirilen eski savaþ aletleri resimdeki renkliliðe maalesef uyum saðlamýyor. Yýðma toprak üzerine sonradan yerleþtirildiði çok aþikar olan bu gerçek görüntüler sizi resimlerin savaþ gerçekliðinden uzaklaþtýrýyor. Bunlar daha düzenli çimlendirilmiþ doðal toprak üzerine yerleþtirilmiþ olsalardý daha gerçekçi bir görüntü ortaya çýkardý.

Top sesleri, at puflamalarý belli belirsiz gerilerden gelen bir uðultu ve bizden olan mehter marþý bu küçük mekanda sürekli duyduðunuz sesler. Biz biliriz ki savaþan askerlerimiz ‘Allah Allah’ diye nara atar. Þehit olma aþamasýndaysa kelime-i þahadet getirir. Biraz cephe gerisindeyse Kuran okur. Ýstanbul’u fetheden Müslüman Türk askerlerinin resmedildiði bu mekanda bunlarýn hiç sesini duymuyor ve iþaretlerini de göremiyorsunuz. Anlaþýlan bu mekan hazýrlanýrken laiklik ilkesine uyulmaya azami gayret gösterilmiþ. Allah sesinden kim rahatsýz olacak. Eðer bu askerler bizim askerlerimizse ve Allah için savaþmýþlar ve en büyük hedefleri Allah yolunda þehit olmaksa bu þahadete giderken elbette Allah diyecek, besmele çekecek kelime-i þahadet getirecek. Dindar bir insan olarak bu eksikliði çok fazla hissettim. Tek teselliniz mehterin çalmasý oluyor.

Sanal dünyayla iç içe büyüyen çocuklarým bu sanal mekana elbette bayýldýlar. Hayal kýrýklýðýna uðramýþ olarak sanal ortamdan gerçek ortama çýktýðýmda yýllar önceki öðrencilik günlerimin nostaljisini o günkü gerçeklikle örtüþtürmeye çalýþarak yaþadým.

Bakýmý yapýlýp saðlam kalan Topkapý surlarýný, Marmara’ya doðru gittiðinizde artýk iyice yýkýlýp dökülmüþ surlar takip ediyor. Sanal ortamlardan gerçek tarihi yapý ve mekanlarý korumak elbet daha önemlidir. Mevcuttaki Ýstanbul surlarýnýn bakým ve korunmasý daha öncelikli gerekli ve önemlidir.